ଅଶାନ୍ତ ମାଳି ପର୍ବତ

ହଠାତ୍ ଅଶାନ୍ତ ହୋଇପଡିଲା ମାଳିପର୍ବତ । କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଅନ୍ୟତମ ବକ୍ସାଇଟ ଖଣି ମାଳିପର୍ବତକୁ ହିନ୍ଦାଲକୋ କମ୍ପାନିକୁ ପଟ୍ଟା ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପରିବେଶ ମଞ୍ଜୁରୀ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବୋର୍ଡ ତରଫରୁ କଙ୍କଡାଆମ୍ୱଠାରେ ସେପ୍ଟେମ୍ୱର ୨୨, ୨୦୨୧ ରେ ଜନଶୁଣାଣି ହେଉଥିଲା । ତେବେ କମ୍ପାନି ଚାପରେ ଶୁଣାଣି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ରକ୍ଷା କରାଯାଇ ନ ଥିବାର ଅଭିଯୋଗ କରି ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିବାସୀଙ୍କ ପ୍ରବଳ ବିରୋଧ ଯୋଗୁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ତାହା ରଣକ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇ ଜନଶୁଣାଣି ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ଏହା ପରେ ପୁଲିସ ଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାପକ ଗିରଫଦାରି ହୋଇ ସମଗ୍ର ଅଞ୍ଚଳଟି ଅଶାନ୍ତ ହୋଇ ପଡିଛି । ତେଣୁ ଏହାର କାରଣ ବୁଝି ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ ଲାଗି ପ୍ରୟାସର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ଭାରତର ଅଧାରୁ ବେଶି ବକ୍ସାଇଟ ଓଡିଶାରେ ଗଚ୍ଛିତ । କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ପଞ୍ଚପୁଟମାଳି, ପଟ୍ଟାଙ୍ଗୀ, ମାଳିପର୍ବତ, ବଳଦା, କୋଡିଙ୍ଗାମାଳି, ହାତୀମାଳି, କାକରିମାଳି, ଚିନ୍ତମଗୁଣ୍ଡି, କର୍ନାପାଡିକୋଣ୍ଡା, ମେଦାମଗୁଣ୍ଡି ଆଦି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ବକ୍ସାଇଟ ଖଣି ରହିଛି । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ଭାରତର ସର୍ବବୃହତ୍ ଖଣି ପଞ୍ଚପୁଟମାଳିରୁ ନାଲକୋ ଗତ ଚାରି ଦଶନ୍ଧି ଧରି ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଆସୁଛି । ପ୍ରାୟ ୧୮ ବର୍ଷ ତଳେ ହିନ୍ଦାଲକୋକୁ ଆନୁମାନିକ ୯୮ ଲକ୍ଷ ଟନ ବକ୍ସାଇଟ ଥିବା ମାଳିପର୍ବତକୁ ଲିଜ୍ ଦେବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର ହେବା ପରେ ନଭେମ୍ୱର ୧୪, ୨୦୦୭ରୁ ୨୦ ବର୍ଷ ଲାଗି ଖଣି ପଟ୍ଟା ପ୍ରଦାନ କରା ଯାଇଥିଲା । ପେସା ଆଇନ, ୧୯୯୬ ଅନୁଯାୟୀ ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳଟି ଭାରତୀୟ ସମ୍ୱିଧାନର ଅନୁସୂଚି-୫ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆସୁଥିବାରୁ ଗ୍ରାମସଭା ଜରିଆରେ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସମ୍ମତି ହାସଲ କରିବା କଥା, ଯାହାକୁ ସେତେବେଳେ ଅଣଦେଖା କରାଯାଇଥିବାର ଅଭିଯୋଗ ହୁଏ । ସେଠାରେ ଖଣିକୁ ବିରୋଧ କରି ଉତ୍ତେଜନା ଲାଗି ରହିବା କିଛି ନୂଆ କଥା ନୁହେଁ । ଏହି ଖଣି ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ସୋରିଷପଦର, ଖୁଣ୍ଟି, ଦଳେଇଗୁଡା, ପଖଝୋଲା ପଞ୍ଚାୟତର ୪୪ଟି ଗାଁର ପ୍ରାୟ ୨୫୦୦ ପରିବାର ‘ମାଳି ପର୍ବତ ସୁରକ୍ଷା ସମିତି’ ନାମକ ଏକ ସଙ୍ଗଠନ ଜରିଆରେ ମୂଳରୁ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରି ଆସୁଛନ୍ତି । ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ ହେଲେ ମାଳିପର୍ବତରୁ ବାହାରି କୋଲାବ ନଦୀରେ ମିଶିଥିବା ୩୨ଟି ଝରଣା ଓ ୪ଟି ନାଳ ଶୁଖିଯିବ ; ଯାହା ଫଳରେ ହଜାର ହଜାର ପରିବାର ପାଣି ଅଭାବରେ ଚାଷ କରି ନ ପାରି ସେମାନଙ୍କ ଜୀବିକା ହରାଇବେ ବୋଲି ସେମାନଙ୍କ ଆଶଙ୍କା, ଯାହା ନିରାଧାର ନୁହେଁ । କାରଣ ବକ୍ସାଇଟର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ଥିବାରୁ, ଏହା ଉତ୍ତୋଳିତ ହେଲେ ସେଠାରେ ପାଣି ରହି ନ ଥାଏ ବୋଲି ପରିବେଶବିଦମାନଙ୍କ ମତ । ଏହାଛଡା ଅନତିଦୂରରେ ଥିବା ପଞ୍ଚପୁଟମାଳି ଖଣି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ପରେ ତା’ର ପରିବେଶ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡି କିପରି ଅନେକ ଝରଣା ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି, ତାହା ସେମାନେ ଅଙ୍ଗେ ନିଭେଇଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଚାଷଜମି ଯଥେଷ୍ଟ ଉର୍ବର ଯେଉଁଠି ଭଲ ପନିପରିବା ମଧ୍ୟ ଚାଷ ହୁଏ । ପାଖ ଜଙ୍ଗଲରୁ ମିଳୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ସେଥିରୁ ବି ସେମାନେ କିଛି ରୋଜଗାର କରିଥାଆନ୍ତି । ସେଠାରେ ଲାଭକାରୀ ବାଉଁଶ ଚାଷ ଲାଗି ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ଥିବାରୁ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ସେଥିପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ସହ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଆଗଲେ ଲୋକଙ୍କ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇପାରନ୍ତା ବୋଲି ଲୋକଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ । କମ୍ପାନି ଦ୍ୱାରା ୨୦୦୮-୦୯ରେ ମାଇନିଂ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୨୦୧୩-୧୪ ସୁଦ୍ଧା ସମୁଦାୟ ମାତ୍ର ୬୭,୬୧୪ ଟନ ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳିତ ହୋଇଥିଲା । ଅବଶ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିବାସୀଙ୍କ ତୀବ୍ର ବିରୋଧ ଯୋଗୁ କମ୍ପାନୀ ସେଠାରେ ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ଖଣି ଉତ୍ତୋଳନ କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ ହୋଇ ୨୦୦୯-୧୦ ଓ ୨୦୧୨-୧୩ରେ ମାଇନିଂ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ ରଖିବା ସହ ୨୦୧୪ ପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । ତେବେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୪, ୨୦୨୦ରେ କେନ୍ଦ୍ର ଖଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ଲୋକସଭାରେ ଏହାକୁ ଏକ ଚଳନ୍ତି ଖଣି ବୋଲି ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି । ବାର୍ଷିକ ୬ ଲକ୍ଷ ଟନ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ପଟ୍ଟା ପାଇ କମ୍ପାନି ଏତେ କମ ପରିମାଣର ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା, ତା’ର ବିଫଳତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳର ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ମାଇନିଂକୁ ବିରୋଧ କରି ଜାନୁଆରି ୧୦, ୨୦୧୪ରେ ଧାରଣା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ସହ ଜାନୁଆରି ୧୮, ୨୦୧୭ରେ ପ୍ରାୟ ୪୦୦୦ ଆଦିବାସୀଙ୍କର ଏକ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ବାହାର କରିଥିଲେ ।       

ହିନ୍ଦାଲକୋର ସହାୟକ କମ୍ପାନୀ ରାୟଗଡା ଜିଲ୍ଲାସ୍ଥିତ ଉତ୍କଳ ଆଲୁମିନା ରିଫାନେରିର ବାଫଳିମାଳିଠାରେ ନିଜସ୍ୱ ଖଣି ଅଛି । ତେଣୁ ମାଳି ପର୍ବତରୁ ବକ୍ସାଇଟ ସେଠାକୁ ପଠା ନ ଯାଇ ହିନ୍ଦାଲକୋର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶସ୍ଥିତ ରେଣୁକୁଟ ରିଫାଇନେରିକୁ ପଠା ଯାଉଥିଲା । ଏବର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ମାଳିପର୍ବତର ୨୬୮.୧୧ ହେକ୍ଟର ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଉତ୍ତୋଳିତ ବକ୍ସାଇଟ କମ୍ପାନୀର ରେଣୁକୁଟ (ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ), ମୁରି (ଝାରଖଣ୍ଡ) ଓ ବେଲଗାଓଁ (କର୍ଣ୍ଣାଟକ)ରେ ଥିବା ରିଫାଇନେରିଗୁଡିକରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେବା ସହିତ ଏହାର ସହାୟକ କମ୍ପାନୀ ଉତ୍କଳ ଆଲୁମିନା କାରଖାନାକୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବ । ତେବେ ରାୟଗଡାର କଂସାରିଗୁଡାଠାରେ ହିନ୍ଦାଲକୋର ପ୍ରସ୍ତାବିତ ରିଫାଇନେରି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ବକ୍ସାଇଟ ଏହି ଖଣିରୁ ଦିଆଯିବ ନାହିଁ । ଏହି ଖଣି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲେ ଏଥିରେ ମାତ୍ର ୧୮୦ ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହେବ । ତେବେ କିଛି ବର୍ଷ ପାଇଁ ମୁଷ୍ଟିମେୟ ଲୋକଙ୍କ ଲାଗି ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରି ହଜାର ହଜାର ଆଦିବାସୀଙ୍କର ଜୀବନ ଜୀବିକାକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିବା ଯୁକ୍ତିସଙ୍ଗତ କି ? ଇତି ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର କମ୍ପାନୀକୁ ବାର୍ଷିକ ୬ ଲକ୍ଷ ଟନ ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ ପାଇଁ ଦେଇଥିବା ଲିଜକୁ ୫୦ ବର୍ଷ ଯାଏଁ ବଢାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେଠାରେ ଆଉ ଅଧିକ ବକ୍ସାଇଟ ନ ମିଳିଲେ ଗଚ୍ଛିତ ୯୮ ଲକ୍ଷ ଟନ ୧୬ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସରିଯିବ । ତେଣୁ ୫୦ ବର୍ଷ ଲାଗି ଲିଜ୍ ଦେବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଉନାହିଁ । ଅତୀତରେ କମ୍ପାନୀ ଏହି ଖଣିରୁ ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିବା ବକ୍ସାଇଟରୁ ଓଡିଶା ସରକାର ରୟାଲଟି ବାବଦକୁ ଏକ କୋଟି ଟଙ୍କା ମଧ୍ୟ ପାଇ ନ ଥିଲେ । ମାଳି ପର୍ବତରେ ଗଚ୍ଛିତ ୯୮ ଲକ୍ଷ ଟନ ବକ୍ସାଇଟକୁ ଉତ୍ତୋଳନ କଲେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ରୟାଲଟି ବାବଦକୁ (୨୦୧୮ ଦରରେ) ସର୍ବାଧିକ ୧୫୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ରାଜସ୍ୱ ପାଇପାରନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ୍ ବର୍ଷକୁ ମାତ୍ର ୯-୧୦ କୋଟି ଟଙ୍କା । ତେଣୁ ମାଳି ପର୍ବତ ଲିଜ ପ୍ରଦାନ କରି ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ରାଜସ୍ୱ ମିଳିବା ସମ୍ଭାବନା କ୍ଷୀଣ ।    

ଏବେ ଦେଖିବା କୋରାପୁଟର କୋଡିଙ୍ଗାମାଳିରେ ଥିବା ବକ୍ସାଇଟ ଖଣି କଥା । ଏହି ଖଣିରୁ ଯେତେବେଳେ ଓଡିଶା ମାଇନିଂ କର୍ପୋରେସନ (ଓଏମସି) ଦ୍ୱାରା ୨୦୧୮ରେ ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଏହାର ୩୦ ପ୍ରତିଶତ ସ୍ୱଳ୍ପ ମିଆଦି ନିଲାମ ମାଧ୍ୟମରେ ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ୭୦ ପ୍ରତିଶତ ଦୀର୍ଘ ମିଆଦି ଚୁକ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ସ୍ଥିର ହେଲା । ଓଡିଶାରେ କାରଖାନା ଥାଇ ନିଜସ୍ୱ ଖଣି ନ ଥିବା କମ୍ପାନୀ ଦୀର୍ଘ ମିଆଦି ଚୁକ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେଇ ପାରିବାର ପ୍ରାବଧାନ ଥିବାରୁ କେବଳ ବେଦାନ୍ତ ହିଁ ସେହି ଧରଣର ଏକମାତ୍ର କମ୍ପାନୀ ଭାବେ ସେଥିରେ ଭାଗ ନେଇ ପାରିଲା । ଅବଶ୍ୟ ହିନ୍ଦାଲକୋର ପ୍ରସ୍ତାବିତ କଂସାରିଗୁଡା ରିଫାଇନେରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲେ ବକ୍ସାଇଟ ପାଇଁ କୋଡିଙ୍ଗାମାଳି ଖଣି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିପାରେ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ୨୦୧୮ରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ମିଆଦି ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେଇ ଓଏମସିଠାରୁ ହିନ୍ଦାଲକୋ ଓ ବେଦାନ୍ତ ବକ୍ସାଇଟ ଟନ ପିଛା ୪୬୨ ଟଙ୍କା ଦରରେ କିଣିଥିଲା ବେଳେ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶର ଆନରୋକ କମ୍ପାନୀ ୪୭୨ ଟଙ୍କା ଦରରେ କିଣିଥିଲା । ଓଏମସି ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବା ସର୍ବନିମ୍ନ ଦର (ଫ୍ଲୋର ପ୍ରାଇସ)ରେ ହିଁ ଉଭୟ ହିନ୍ଦାଲକୋ ଓ ବେଦାନ୍ତ ନିଲାମ ଡାକିଥିଲେ । ସ୍ୱଳ୍କ ମିଆଦି ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦର ହାରାହାରି ଟନ ପିଛା ୪୬୫ ଟଙ୍କାରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ୭୦ ପ୍ରତିଶତ ବକ୍ସାଇଟ ବେଦାନ୍ତକୁ ଦୀର୍ଘ ମିଆଦି ଚୁକ୍ତିରେ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଓଏମସି ପାଇଁ ମାଇନିଂ ଖର୍ଚ୍ଚ ଟନ ପିଛା ହାରାହାରି ୩୦୦ ଟଙ୍କା ପଡିଥିଲା । ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅନୁସାରେ ୨୦୧୯-୨୦ରେ ସେହି କୋଡିଙ୍ଗାମାଳିରୁ ଓଏମସି ବକ୍ସାଇଟ ଟନ ପ୍ରତି ୭୦୦ ଟଙ୍କାରେ ବିକ୍ରି କରିଥିଲା । ଓଡିଶା ହାଇକୋର୍ଟଙ୍କ ଅକ୍ଟୋବର ୮, ୨୦୨୦ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶାନୁସାରେ କୋଡିଙ୍ଗାମାଳି ବକ୍ସାଇଟର ହାରାହାରି ଟନ ପ୍ରତି ଦର ୧୦୦୦ ଟଙ୍କା ଧାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା । ମାଳିପର୍ବତରେ ଟନ ପିଛା ୩୫୦ ଟଙ୍କା (ମାଇନିଂ ଖର୍ଚ୍ଚ)ରେ ବକ୍ସାଇଟ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବାରୁ ନିଲାମ ଦର ତୁଳନାରେ ହିନ୍ଦାଲକୋର ଟନ ପିଛା ପ୍ରାୟ ୬୫୦ ଟଙ୍କା ଲାଭ ହୋଇପାରେ । କମ୍ପାନୀକୁ ଲିଜ୍ ଦେଇ ରାଜ୍ୟ କେବଳ ରୟାଲଟି ଆକାରରେ କିଛି ରାଜସ୍ୱ ପାଇବ ଯାହା । ହିନ୍ଦାଲକୋକୁ ଖଣି ପଟ୍ଟା ନ ଦେଇ ଓଏମସି ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତୋଳନ କରି ବକ୍ସାଇଟ ନିଲାମ କରାଗଲେ ରାଜ୍ୟ ରାଜକୋଷକୁ ରୟାଲଟି ସହ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରାୟ ୬୫୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର ରାଜସ୍ୱ ମିଳିପାରନ୍ତା । ଏଠାରେ ପ୍ରଶ୍ନ, ଓଡିଶାରେ କାରଖାନା ନ ଥିବାରୁ କୋଡିଙ୍ଗାମାଳିରେ ଦୀର୍ଘ ମିଆଦି ଚୁକ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ ଏକ କମ୍ପାନିକୁ କିପରି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକ ଖଣିର ଲିଜ୍ ଦିଆ ଯାଇପାରିଲା ?

କୌଣସି କମ୍ପାନିକୁ ନିଜସ୍ୱ ଖଣି ଭାବେ ଦିଆଯାଇ ନ ଥିବା ମାଳି ପର୍ବତ ପରି ଖଣିଗୁଡିକୁ ବାହାରର କମ୍ପାନିଙ୍କୁ ଲିଜ୍ ନ ଦେଇ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଓଏମସି ବା ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳର ଅଧିବାସୀଙ୍କୁ ଦିଆଯିବା କଥା ବିଚାର କରା ଯାଇପାରେ । ତଦ୍ଦ୍ୱାରା କମ୍ପାନିମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ କୋଡିଙ୍ଗାମାଳି ପରି ନିଲାମ ଡାକିବେ, ଯେଉଁଥିରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ରାଜସ୍ୱ ବୃଦ୍ଧି ସହ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିବାସୀମାନେ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳିତ ମାଇନିଂ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରି ସେହି ସମ୍ପଦରୁ ଲାଭବାନ ହୋଇପାରନ୍ତେ । 

ମାଳିପର୍ବତରେ ବକ୍ସାଇଟ ଉତ୍ତୋଳନ ହେଲେ ପରିବେଶ ଉପରେ ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପଡିପାରେ । ଏଣିକି ଖଣିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକୀକରଣ ଯୋଗୁ ଖୁବ ବେଶି ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନ ଥିବା ବେଳେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିବାସୀଙ୍କ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକା ବିପନ୍ନ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଦେଖା ଦେଇଛି । ରାଜସ୍ୱ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବି ରାଜ୍ୟ ରାଜକୋଷ ବିଶେଷ ଲାଭବାନ ହୋଇ ନ ପାରେ । ଅଧିକନ୍ତୁ, ବକ୍ସାଇଟ ପାଇଁ କମ୍ପାନିର କୌଣସି ଜରୁରୀକାଳୀନ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲା ପରି ମନେ ହୁଏନାହିଁ, ଆଉ ଥିଲେ ବି ତାହା କୋଡିଙ୍ଗାମାଳି ପରି ନିଲାମ ମାଧ୍ୟମରେ ପୂରଣ କରି ହେବ । ଏ ସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମାଳିପର୍ବତ ଲିଜ୍ ନବୀକରଣର ଗରଜର ଯୌକ୍ତିକତା ବୁଝି ହେଉନାହିଁ । ଏତଦଭିନ୍ନ ଲିଜର ସର୍ତ୍ତାବଳୀକୁ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିଥିବାରୁ ଖଣି ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଲିଜ୍ ବାତିଲ ହୋଇ ତା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଲିଜର ନବୀକରଣ କରାଯାଇ କମ୍ପାନୀକୁ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯିବା କେତେ ଦୂର ସମୀଚୀନ ? ଏହାଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିବାସୀ ଓ ରାଜ୍ୟ ରାଜକୋଷ ବିଶେଷ ଲାଭାନ୍ୱିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ । ବରଂ ପରିବେଶ ଅଶାନ୍ତ ହେଉଥିବାରୁ ସରକାର ଲିଜ୍ ନବୀକରଣ ନିଷ୍ପତ୍ତିର ପୁନର୍ବିଚାର କରିପାରନ୍ତି । ଏ ସବୁ ଖଣି ଅସରନ୍ତି ନୁହେଁ କି ଏଥିରେ ଗଚ୍ଛିତ ବକ୍ସାଇଟ ପଚିଯିବା ଜିନିଷ ନୁହେଁ । ଏଗୁଡିକ ଆଗାମୀ ବଂଶଧରଙ୍କର ଆମ ଉପରେ କରଜ ବୋଲି ବିବେଚନା କରି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ଆବଶ୍ୟକ । ବକ୍ସାଇଟ ଦର ପ୍ରତି ବର୍ଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଇତିମଧ୍ୟରେ ଆଫ୍ରିକାର ଗିନିରୁ ଭାରତକୁ ଆମଦାନି ହେଉଥିବା ବକ୍ସାଇଟର ମୂଲ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ବଢିଥିବାରୁ ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ପ୍ରଭାବ ଅନୁଭୂତ ହୋଇପାରେ । ତେଣୁ ବ୍ୟଗ୍ର ହୋଇ କୌଣସି କମ୍ପାନିକୁ ଦୀର୍ଘ ମିଆଦି ଖଣି ଲିଜ୍ ଦେବା ରାଜ୍ୟ ସ୍ୱାର୍ଥରେ ଆଦୌ ନୁହେଁ । ଅତୀତରେ ନିୟମଗିରିରେ ଜନଶୁଣାଣିରେ ଅନିୟମିତତା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଅଡୁଆରେ ପଡିଥିବାରୁ ଯେ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ, ବିଶେଷ କରି ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ପେସା ଆଇନ ଲାଗୁ ହେଉଥିବା ଅନୁସୂଚି-5 ଅଞ୍ଚଳରେ, ଜନଶୁଣାଣି କଲାବେଳେ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ୱନ ପୂର୍ବକ ଶୁଣାଣି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ରକ୍ଷା କଲେ ମାଳି ପର୍ବତ ପରି ଅଶାନ୍ତିକୁ ଏଡାଇ ଦିଆଯାଇପାରନ୍ତା ।

(Published in Sambad on October 05, 2021)