ଗାନ୍ଧୀଜୀ ବି ଲଢିଥିଲେ ନିର୍ବାଚନ

ଅନେକଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ଯେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଦେଶସେବାରେ ବ୍ରତୀ ଥିବାରୁ ଓ ତାଙ୍କର କୌଣସି ପଦରେ ଅଭିଷିକ୍ତ ହେବାର ଲାଳସା ନଥିବାରୁ ସେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢି ନ ଥିଲେ l ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ତାଙ୍କ ନିର୍ବାଚନୀ ଅଭିଜ୍ଞତା ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି ଉଲ୍ଲେଖ ନ ଥିବାରୁ ସେ ବୋଧହୁଏ ନିର୍ବାଚନକୁ ସେତେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉ ନ ଥିଲେ ବୋଲି ବାର୍ତ୍ତାଟିଏ ଯାଇ ଲୋକଙ୍କ ଉପରୋକ୍ତ ବିଶ୍ୱାସଟି ସୁଦୃଢ ହୋଇ ଥାଇପାରେ l ତେବେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଧି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଶ୍ୱାସୀ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କେବଳ ଯେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ ତାହା ନୁହେଁ, ବରଂ ସେ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ l ସେ ସମୁଦାୟ କେତେ ଥର ନିର୍ବାଚନ ଲଢିଥିଲେ, ତାହା ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବେ କୌଣସିଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ହୋଇ ନ ଥିଲେ ବି ଅନ୍ତତଃ ଚାରି ଥର ନିର୍ବାଚନ ଲଢିଥିବାର ତଥ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଛି l ତେବେ ଐତିହାସିକ ରିଜଓ୍ୱାନ କାଦରିଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ସର୍ବମୋଟ ପାଞ୍ଚ ଥର ନିର୍ବାଚନ ଲଢିଥିଲେ l ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧିକ ଗବେଷଣା ହେଲେ ହୁଏତ ସ୍ଥିତି ଆହୁରି ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇ ପାରିବ l ତଥାପି ଉପଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଆଧାରରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ନିର୍ବାଚନୀ ରଣାଙ୍ଗନରେ ଥିବା ଖଟାମିଠା ଅନୁଭୂତିର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରା ଯାଇପାରେ l

ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରି ଜାନୁଆରୀ ୯, ୧୯୧୫ରେ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଅହମ୍ମଦାବାଦଠାରେ ଏକ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖି ସେହି ସହରକୁ ନିଜ କର୍ମଭୂମି କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥାଆନ୍ତି l ସେତିକିବେଳେ ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ଏକ ପ୍ରକାର ନିର୍ବାଚନୀ ଋତୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ l ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ଅହମ୍ମଦାବାଦ ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣା ହୋଇ ସାରିଥାଏ l ଗାନ୍ଧୀଜୀ ସେହି ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେବା ପାଇଁ ମନ ବଳାଇ ଥିଲେ ବି କୌଣସି କାରଣ ବଶତଃ ତାହା ଫଳବତୀ ହୋଇ ପାରି ନ ଥିଲା l ସେତେବେଳେ ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଓକିଲ, ଡାକ୍ତର, ଅଧ୍ୟାପକ ଓ ଅନ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନେ ମୋଟାମୋଟି ଦୁଇଟି ଅନୁଷ୍ଠାନ ସହ ଜଡିତ ଥିଲେ l ଅବସର ବିନୋଦନ ପାଇଁ ‘ଗୁଜରାଟ କ୍ଲବ’ ଓ ଆଲୋଚନା, ବିଚାର ବିମର୍ଶ ପାଇଁ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ l ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ‘ଗୁଜରାଟ କ୍ଲବ’ର ଜଣେ ମୁଣ୍ଡିଆଳ ରୂପେ ଗଣା ହେଉଥିଲେ l ଏହି ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ବେଳେବେଳେ ‘ଗୁଜରାଟ କ୍ଲବ’କୁ ଯାଉଥିଲେ l ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ଏହିଠାରେ ହିଁ ଜୁନ, ୧୯୧୬ ରେ ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଐତିହାସିକ ସାକ୍ଷାତ ହୋଇଥିଲା ଓ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଢି ଉଠିଥିବା ବନ୍ଧୁତ୍ୱ ସାରା ଜୀବନ ଅତୁଟ ରହିଥିଲା l ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନ ଥିଲା ଓ ଓକିଲଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ନାଗରିକ ସମାଜର ବିଶିଷ୍ଟ ଲୋକମାନେ ଏଥି ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥିଲେ l ସେତେବେଳେ ଗୁଜରାଟରୁ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ବାର୍ଷିକ ଅଧିବେଶନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଲାଗି ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ ପ୍ରତିନିଧି ବାଛି ପଠାଉଥିଲା l ସେଥିପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ୧୯୧୫ରେ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ର ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଇ ଏହାର ଉପ ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ l ଏହା ହିଁ ଥିଲା ସେ ଲଢିଥିବା ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ ଓ ସେଥିରେ ସେ ସଫଳତାର ସ୍ୱାଦ ଚାଖିଥିଲେ l ୧୯୧୭ ରେ ଚମ୍ପାରଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଭୂମିକା ଓ ସଫଳତାରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ ତରଫରୁ, ବିଶେଷ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଲୋକସଭାର ପ୍ରଥମ ବାଚସ୍ପତି ହୋଇଥିବା ଗଣେଶ ବାସୁଦେବ ମାଭଲଙ୍କରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା, ତାଙ୍କୁ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ର ସଭାପତି ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରା ଯାଇଥିଲା l ଗାନ୍ଧୀଜୀ ତାହା ସ୍ୱୀକାର କରି ୧୯୧୮-୧୯ରେ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ର ସଭାପତି ଭାବେ ଦାୟିଚ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ l ଅବଶ୍ୟ ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ହୋଇ ନ ଥିଲା ଓ ତାଙ୍କ ସହ ମାଭଲଙ୍କର ମଧ୍ୟ ସମ୍ପାଦକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରିଥିଲେ l ଏହି ସମୟରେ ଖେଡାରେ ହୋଇଥିବା ବିଦ୍ରୋହରେ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗହଣ କରିଥିଲା l ୧୯୨୧ରେ ‘ଗୁଜରାଟ ସଭା’କୁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ବିଲୟ କଲା ପରେ ଏହାକୁ ଗୁଜରାଟ ପ୍ରଦେଶ କଂଗ୍ରେସ କମିଟି କୁହାଯିବାକୁ ଲାଗିଲା l

ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସବଜେକ୍ଟ କମିଟି ପାଇଁ ୧୯୧୫ରେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରି ପାରି ନ ଥିଲେ l ତେବେ ତତକାଳୀନ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ସଭାପତି ତାଙ୍କୁ ସେହି କମିଟିକୁ ମନୋନୀତ କରିଥିଲେ l ସବଜେକ୍ଟ କମିଟି ପାଇଁ ୧୯୧୭ ରେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଭାଗ ନେଇ ଅତି ଶୋଚନୀୟ ଭାବେ ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ l ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ତାଙ୍କୁ ମାତ୍ର ତିନି ଖଣ୍ଡ ଭୋଟ ମିଳିଥିଲା ଓ ଏହା ଥିଲା ତାଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରଥମ ପରାଜୟର ସ୍ୱାଦ l

ଏତିକିବେଳେ ସେ ‘ନବଜୀବନ’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଉଥିବାରୁ ଅନେକ ଗୁଜରାଟୀ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ସୁସମ୍ପର୍କ ଥିଲା l ଏହି ସମୟରେ ୧୯୦୫ରେ ରଞ୍ଜିତରାମ ମେହଟ୍ଟାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ‘ଗୁଜରାଟୀ ସାହିତ୍ୟ ପରିଷଦ’ ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ଗୁଜରାଟୀ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭାବର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା l ଗୁଜରାଟୀ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ଏ ଯାବତ୍ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରି ଆସୁଛି l ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ଏହାର ପଞ୍ଚମ ସଭାପତି ପଦ ପାଇଁ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିଥିଲେ ଓ ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରକାର ସମ୍ମାନର ପ୍ରଶ୍ନ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା l ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ  ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ଅନେକେ ସାଦରେ ଗ୍ରହଣ କରି ପାରି ନ ଥିଲେ ଓ କେହି କେହି ତ ତାଙ୍କୁ ଖୋଲାଖୋଲି ବିରୋଧ କରିଥିଲେ l ତାଙ୍କୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀ ନରହରି ପାରିଖ l ନିର୍ବାଚନରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଥିଲେ ହରଗୋବିନ୍ଦ ଦାସ କାଣ୍ଟାଓ୍ୱାଲା l ହରଗୋବିନ୍ଦ ଜଣେ ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ ଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ରଚିତ ‘ସଂସାର ସୁଧାରୋ’ ନାମକ ପୁସ୍ତକ ୧୯୨୦ରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା l ସେ ମଧ୍ୟ ବରୋଦା ରାଜ୍ୟର ଜଣେ ଉଚ୍ଚ ପଦସ୍ଥ ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଅନେକ ସାହିତ୍ୟିକ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ l ଶେଷରେ ସେପ୍ଟେମ୍ୱର ୨୨, ୧୯୧୯ରେ ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ନିର୍ବାଚନରେ ହରଗୋବିନ୍ଦ ଦାସ କାଣ୍ଟାଓ୍ୱାଲା ୨୨ ଖଣ୍ଡ ଭୋଟ ପାଇ ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କୁ ମିଳିଥିଲା ୧୫ ଖଣ୍ଡ ଭୋଟ l ନିର୍ବାଚନରେ ପରାଜୟ ଯୋଗୁ ସେ ଦୁଃଖରେ ଭାଙ୍ଗି ପଡି ନ ଥିଲେ ବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ନ ଥିଲେ l ସେ ଏହି ପରାଜୟକୁ ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ l ଏହାପରେ ସେ ଗୁଜରାଟୀ ସାହିତ୍ୟ ପରିଷଦଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥିଲେ ବି ପରିଷଦ ତରଫରୁ ତାଙ୍କୁ ୧୯୨୫ ରେ ପୁଣି ଥରେ ସଭାପତି ପଦରେ ଅଳଙ୍କୃତ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ରାଜି ହୋଇ ନ ଥିଲେ l କିନ୍ତୁ ବାରମ୍ବାର ଅନୁରୋଧ କ୍ରମେ ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ସେ ଗୁଜରାଟୀ ସାହିତ୍ୟ ପରିଷଦର ଦ୍ୱାଦଶ ସଭାପତି ହେବାକୁ ସମ୍ମତି ଜଣାଇ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ l ଅବଶ୍ୟ ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ନ ଥିଲା l

ଗାନ୍ଧୀଜୀ ୧୯୨୦ରେ ‘ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ହୋମ ରୁଲ ଲିଗ’ର ସଭାପତି ପଦରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ l ଏଥିପାଇଁ ବି ତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଲଢିବାକୁ ପଡି ନ ଥିଲା l ଏହାପରେ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସାରା ଦେଶରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା ଓ ସେଥିରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ତାଙ୍କୁ ୧୯୨୨ରେ ୬ ବର୍ଷ ଲାଗି ଜେଲ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ହେଲା l ଅବଶ୍ୟ ଖରାପ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟାବସ୍ଥା କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ୨ ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୨୪ ରେ ମୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରା ଯାଇଥିଲା l ଜେଲରୁ ଫେରିବା ପରେ ସେହି ବର୍ଷ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ବେଲଗାଓଁଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ୩୯ତମ ଅଧିବେଶନରେ ତାଙ୍କୁ ସଭାପତି ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରା ଯାଇଥିଲା l ସେତେବେଳର ନିୟମାନୁସାରେ କେବଳ କଂଗ୍ରେସର ଆଞ୍ଚଳିକ କମିଟିର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନେ ହିଁ ଅଧିବେଶନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ପାରୁଥିଲେ l ତେଣୁ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କୁ ଅଧିବେଶନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଲାଗି ନିର୍ବାଚିତ ହେବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା l ଗୁଜରାଟ ଆଞ୍ଚଳିକ କମିଟିର ୧୧ ଜଣିଆ ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ ବାଛିବା ପାଇଁ ହେଉଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଦକ୍ସରୋଇ ତାଲୁକାରୁ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିଥିଲେ l ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ସେ ସର୍ବାଧିକ ୧୭୧ ଖଣ୍ଡ ଭୋଟ ପାଇ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ l ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ଗୁଜରାଟ ଆଞ୍ଚଳିକ କମିଟିର ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧିମଣ୍ଡଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ l

୧୯୨୦ରେ ଅହମ୍ମଦାବାଦ ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି ପାଇଁ ହେବାକୁ ଥିବା ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଲାଗି ମଧ୍ୟ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଥିଲା l ହେଲେ ସେତେବେଳେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଯାଇଥିବାରୁ ସେ ଆଉ ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଇ ପାରି ନ ଥିଲେ l ୧୯୨୪  ପରେ ସେ ଆଉ କେବେ ହେଲେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିନାହାନ୍ତି l ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ଏତେ ଆଗ୍ରହୀ ଗାନ୍ଧୀଜୀ କେବେ ଓ କାହିଁକି ନିର୍ବାଚନ ନ ଲଢିବା ପାଇଁ ମନସ୍ଥ କଲେ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଓ ତଥ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ ନାହିଁ l ତେବେ ସେତେବେଳକୁ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଆକାର ଓ ଉଚ୍ଚତା ଏତେ ବିଶାଳ ହୋଇ ସାରିଥିଲା ଯେ କୌଣସି ପଦ ପଦବୀ ତାଙ୍କ ଆଗରେ ଗୌଣ ହୋଇ ଯାଉଥିଲା l ହୁଏତ ସେ ଚାହିଁଥିଲେ ଯେ କୌଣସି ପଦ ତାଙ୍କୁ ଅଯାଚିତ ଭାବେ ମିଳି ପାରିଥାଆନ୍ତା ଓ ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ବି ପଡି ନ ଥାଆନ୍ତା l ଆଉ ସମ୍ଭବତଃ ସେଥିପାଇଁ ସେ କୌଣସି ପଦ ପାଇଁ କାହା ସହିତ ନିର୍ବାଚନ ଲଢି ନିଜର ସେହି ଛବିଟିକୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ବା ମଳିନ କରି ଦେବାକୁ ଚାହୁଁ ନ ଥିଲେ l ନିଜେ ନିର୍ବାଚନରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ନ ଥିଲେ ବି ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଭରସା ଥିବାରୁ ନିର୍ବାଚନୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ତାଙ୍କର ଅଗାଧ ବିଶ୍ୱାସ ଓ ରୁଚି ଅତୁଟ ରହିଥିଲା l ନିର୍ବାଚନରେ ତାଙ୍କ ପସନ୍ଦର ପ୍ରାର୍ଥୀଟିଏ ଜିତୁ ବୋଲି ସେ କେବଳ ଚାହୁଁ ନ ଥିଲେ ବରଂ ସେଥିପାଇଁ ପରୋକ୍ଷରେ ବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଉଦ୍ୟମ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ l ୧୯୨୫ରୁ ୧୯୪୮ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ନିଧନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ପଦ ଅଳଙ୍କୃତ କରିଥିବା ୧୨ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ନେତାଜୀ ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରାୟ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଆନୁଗାମୀ ବା ଅନୁଗତ ଥିଲେ l ସେହିପରି କଂଗ୍ରେସ ଓ୍ୱାର୍କିଂ କମିଟିର ଅଧିକାଂଶ ସଦସ୍ୟ ବି ତାଙ୍କ ଅନୁଗତ ଥିଲେ l ଅବଶ୍ୟ ଏହି ସମୟରେ ସେ ମଝିରେ ମଝିରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିଥିଲେ l ୧୯୩୯ରେ ନେତାଜୀ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ସଭାପତି ଭାବେ ପୁନର୍ନିର୍ବାଚନକୁ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଯେଉଁପରି ଖୋଲାଖୋଲି ବିରୋଧ କରିଥିଲେ, ତାହା ସର୍ବଜନ ବିଦିତ l ନେତାଜୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ପ୍ରଥମେ ନେହରୁଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥୀ କରିବା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ, ହେଲେ ନେହରୁ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିବାରୁ ନେହରୁ ମୌଲାନା ଅବୁଲ କଲାମ ଆଜାଦଙ୍କ ନାମ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ମୌଲାନା ଆଜାଦ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ ବି ଶେଷରେ ଓହରି ଯାଇଥିଲେ l ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଅନୁଗତ ଆନ୍ଧ୍ରର ପଟ୍ଟାଭି ସୀତାରାମାୟାଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାକୁ ପଡିଥିଲା l ଏହି ନିର୍ବାଚନକୁ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ନିଜ ସମ୍ମାନର ପ୍ରଶ୍ନ ବୋଲି ଧରି ନେଇ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କୁ ହରାଇବା ଲାଗି ସକଳ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ବି ଶେଷରେ ସୁଭାସ ବୋଷ ହିଁ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ l ଜାନୁଆରୀ ୨୯, ୧୯୩୯ରେ ହୋଇଥିବା ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ସୁବାସ ବୋଷ ୧୫୮୦ଟି ଭୋଟ ପାଇଥିବା ବେଳେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ସମର୍ଥିତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ପଟ୍ଟାଭି ସୀତାରାମାୟା ୧୩୭୭ ଖଣ୍ଡ ଭୋଟ ପାଇଥିଲେ l ତାଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ପରାଜୟ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କୁ ଏକ ଶକ୍ତ ଆଘାତ ଦେଇଥିଲା l ସେ ଏତେ ବେଶି ମର୍ମାହତ ହୋଇ ପଡିଥିଲେ ଯେ ପଟ୍ଟାଭି ସୀତାରାମାୟା ତାଙ୍କ ପ୍ରରୋଚନାରେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିଥିବାରୁ ଏହି ପରାଜୟ ପଟ୍ଟାଭିଙ୍କର ନୁହେଁ ବରଂ ତାଙ୍କ ନିଜର ବୋଲି ସେ ଘୋଷଣା କଲେ l ଏଥିରୁ ସେ ନିର୍ବାଚନକୁ କେତେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହେଉଥିଲେ, ତା’ର ସୂଚନା ମିଳେ l

ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରୁ ଭାରତକୁ ଫେରିଲା ବେଳକୁ ତାଙ୍କ ପଛରେ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସମୟ ଧରି ସେଠାରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେବାର ଅନୁଭୂତି ଥିଲା l ସେଠାରେ ତାଙ୍କ ଅବଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଭାରତର ଶୀର୍ଷ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତାମାନେ ଅନ୍ତତଃ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣିଥିଲେ ଓ ଏଠାରେ ତାଙ୍କର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଛବି ନିର୍ମାଣ ହୋଇ ସାରିଥିଲା l ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଭାରତରେ ରୂପା ଚାମଚରେ ତାଙ୍କୁ ନେତୃତ୍ୱ ସହଜ ଲବ୍ଧ ହୋଇ ଯାଉ ବୋଲି ସେ କେବେ ଚାହୁଁ ନ ଥିଲେ l ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ବିଶ୍ୱାସୀ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ସେଥିପାଇଁ ତାଲୁକା ଭଳି ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢିବାକୁ ମଧ୍ୟ ନିଜ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଅନୁରୂପ ନୁହେଁ ବୋଲି ନ ଭାବି ସେଥିରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ l କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ନିର୍ବାଚନରେ ପରାଜୟର ସ୍ୱାଦ ଚାଖି ସେ ମ୍ରିୟମାଣ ବା ପ୍ରତିଶୋଧ ପରାୟଣ ହୋଇ ଯାଇ ନ ଥିଲେ l ସେ କଂଗ୍ରେସକୁ ନିର୍ବାଚନ ବର୍ଜନ କରିବାକୁ ବି ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛନ୍ତି l ହେଲେ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କର ଯେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଧି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ନିର୍ବାଚନୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ ଅତୁଟ ଥିଲା, ସେଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ l

Published in Odisha Reporter on July 13, 2020