ଜଳସେଚନ, ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ବିଦ୍ୟୁତ ଉତ୍ପାଦନ, ପିଇବା ପାଣି ଯୋଗାଣ, ମତ୍ସ୍ୟ ଚାଷ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିପାରୁଥିବାରୁ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଗତ ଦୁଇ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ଗୁରୁତ୍ୱ ପାଇ ଆସୁଥିଲା। ଏହାକୁ ବିକାଶର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଆଧାରା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଥିଲା। ମାତ୍ର ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର, ବିଶେଷ କରି ବୃହତ୍ ନଦୀ ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର, ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ସହ ତଦଜନିତ ବିପଦର ଆଶଙ୍କା ଘନୀଭୁତ ହୋଇ ସର୍ବତ୍ର ଚିନ୍ତା ବଢ଼ାଉଛି। ତେଣୁ ନୂଆ ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ତ ଦୂରର କଥା, ଆମେରିକା ଓ ୟୁରୋପର କେତେକ ଦେଶରେ ଅନେକ ପୁରୁଣା ଓ ଅଚଳ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକୁ ହଟାଇ ଦିଆଗଲାଣି। ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପୁରୁଣା ଓ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଆଡ଼ୁ ମାନବ ସମାଜ ପ୍ରତି ସୃଷ୍ଟ ବିପଦ ସମ୍ପର୍କରେ ଜାତିସଂଘ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଆଇ.ଏନ.ଡବଲ୍ୟୁ.ଇ.ଏଚ୍.ର ଦ୍ୱାରା ମିଳିତ ଭାବେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକାଦଶ ରିପୋର୍ଟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ତଥ୍ୟ ଉଦବେଗର କାରଣ ନିଶ୍ଚୟ।
ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ଆୟୋଗ (ଆଇକୋଲଡ) ଅନୁଯାୟୀ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରାୟ ୫୯ ହଜାର ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ରହିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ସଂଗୃହୀତ ଜଳର ପରିମାଣ ପ୍ରାୟ ପ୍ରାୟ ୭୫୦୦ ଘନ କିଲୋମିଟର। ଅର୍ଥାତ୍ ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରବାହିତ ସମୁଦାୟ ଜଳରାଶିର ପ୍ରାୟ ୧୬ ପ୍ରତିଶତ ଏଥିରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ। ିର୍ମାଣର ଗଢ଼ଣ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆୟୁଷ ଥାଏ; ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅନୁଯାୟୀ ଭଲ ଡିଡାଇନ୍, ଉତ୍ତମ ନିର୍ମାଣ ଓ ଉଚିତ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ବଳରେ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ୧୦୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ କାଳ ତିଷ୍ଠି ରହି ପାରନ୍ତି ତଥାପି ସାଧାରଣତଃ ଏହାକୁ ହାରାହାରି ୫୦ ବର୍ଷ ବୋଲି ଧରାଯାଏ। ୧୯୩୦ରୁ ୧୯୭୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ମିତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ଆୟୁ ୫୦ରୁ ୧୦୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ। ପଚାଶ ବର୍ଷ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ପରେ ପ୍ରାୟତଃ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟର ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ଅର୍ଥାତ୍ ଫାଟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ନଦୀବନ୍ଧର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣରେ ନିରନ୍ତର ବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ଜଳଭଣ୍ଡାରରେ ବାଲି ମାଟି ଜମା ହୋଇ ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ପାଏ, ଯଦ୍ଦ୍ୱାରା ଫଳରେ ନଦୀବନ୍ଧର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତା ଓ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଏ। ଏହି ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣ ସମୟରେ ‘ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ’ ଭଳି ସମସ୍ୟା ନଥିବାରୁ ସେ ନେଇ ଡିଜାଇନରେ ପ୍ରାବଧାନ କରାଯାଇ ନଥିଲା। ଏବେ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଉପର ମୁଣ୍ଡରେ ହଠା୍ତ୍ ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହୋଇ ମାତ୍ରାଧିକ ଜଳ ପ୍ରବାହର କାରଣ ହେଉଛି, ଯାହା ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଅଧିକ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ବିଫଳ ହେଉଥିବାର ଦେଖାଯାଉଛି। ଅଧିକନ୍ତୁ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଜନିତ ଚରମ ପାଣିପାଗ ସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ନଦୀବନ୍ଧର ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ ହେଉଛି।
ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଚାପଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଅଧିକ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ନଦୀବନ୍ଧରୁ ପାଣି ଲିକ୍ ହେଉଛି, ଫାଟ ଦେଖା ଦେଉଛି ଏବଂ ପାଣି ଉଛୁଳି ବନ୍ଧ ଉପରେ ବହୁଛି। ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼କରs ଗଚ୍ଛିତ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ଜଳରାଶି ଦୃଷ୍ଟିରୁ କୌଣସି ବନ୍ଧ ଭାଙ୍ଗି ଗଲେ ତାହା ତଳମୁଣ୍ଡରେ କିଭଳି ଭୟାନକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିବ, ତାହା କେବଳ ଅନୁମାନସାପେକ୍ଷ। ଏହି ଧରଣର ଅଘଟଣରେ ପରିଣତି ଅତ୍ୟଧିକ ଭୟାବହ ହେଉଥିବାରୁ ପ୍ରତିଟି ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧ ବିଫଳ ହେଲେ ତାର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପରିଣାମ ଓ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ସମ୍ପର୍କରେ ପୂର୍ବରୁ ଆକଳନ କରାଯିବା ଉଚିତ। ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ୨୦୦୪ ମସିହା ପୂର୍ବରୁ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ବର୍ଷକୁ ହାରାହାରି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଟି ନଦୀବନ୍ଧ ଜନିତ ଦୁର୍ଟଣା ଘଟୁଥିବା ବେଳେ ୨୦୧୪ରୁ ୨୦୧୯ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ସେହି ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ି ବର୍ଷକୁ ହାରାହାରି ୨୫ଟିରେ ପହଞ୍ଚିଲାଣି। ଏଭଳି ବିଫଳ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକାରେ ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ, ବୁଲଗେରିଆ, ଆମେରିକା ସମେତ ଅନେକ ଦେଶ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କିଛି ବିକଶିତ ଦେଶ। ତେଣୁ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଟିଏ ବିଫଳ ହୋଇ ଧନଜୀବନର କ୍ଷତିସାଧନ କରିବାର ଆଶଙ୍କା ରହିଥାଏ। ନଦୀବନ୍ଧ ଅତି ପୁରୁଣା ହେଲେ ତା’ର ନିୟମିତ ନିରୀକ୍ଷଣ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ। ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥର ଆବଶ୍ୟକା ଥିବାରୁ ସ୍ଥଳବିଶେଷରେ ତାହା କାମଚଳା ଭାବେ କରାଯାଇଥାଏ, ଯାହା ଉଭୟ ନଦୀବନ୍ଧର ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ଓ ଧନଜୀବନ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ।
ନଦୀବନ୍ଧ ଅତି ପୁରୁଣା ହୋଇ ଅଚଳ ହେଲେ ଅବା ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ କାର୍ୟ୍ୟକ୍ଷମ ନ ହେଲେ ବା ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କଲେ ତାକୁ ଅଚଳ ବା କାର୍ୟ୍ୟନିବୃତ୍ତ (ଡିକମିସନଡ) କରିବା ଅପରିହାର୍ୟ୍ୟ ହୋଇପଡ଼େ। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଦେଶ ହେଉଛି ଆମେରିକାରେ, ଯେଉଁଠି ଗତ ୩୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୨୭୫ଟି ନଦୀବନ୍ଧ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇ ସାରିଲାଣି। ୟୁରୋପର ଅନେକ ଦେଶରେ ନଦୀବନ୍ଧ ହଟାଇବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲିଲାଣି। ଅବଶ୍ୟ ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷୁଦ୍ର ନଦୀବନ୍ଧ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନଦୀବନ୍ଧକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ଆଂଶିକ ରୂପେ ଭଙ୍ଗା ଯାଇ ‘ଡିକମିସନ’ କରାଯାଇପାରେ। ତେବେ ତାହା ତତ୍କାଳ ନା ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ କରାଯିବ, ସେନେଇ ଖସଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। ଜଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ଏହି କାର୍ୟ୍ୟଟି ଅତି ସତର୍କତାର ସହିତ ସମ୍ପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ। ସ୍ଥଳବିଶେଷରେ ନଦୀବନ୍ଧକୁ ନ ଭାଙ୍ଗି, ସେମିତି ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇପାରେ; ଯହିଁରେ ତାକୁ ନିର୍ମାଣ କରାଗଲା ବେଳେ ରହିଥିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ତାକୁ ‘ଡିକମିସନ୍’ କରାଗଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
‘ଆଇକୋଲଡ’ର ପରିଭାଷାରେ ୧୫ ମିଟର ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ବା ୩୦ ଲକ୍ଷ ଘନ ମିଟର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ଥିବା ୫ରୁ ୧୫ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧରେ ପରିଗଣିତ । ଅବଶ୍ୟ ଭାରତ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧର ଉପରୋକ୍ତ ସଂଜ୍ଞାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ ବି ସାରା ପୃଥିବୀରେ ଚୀନ ଓ ଆମେରିକା ପଛକୁ ତୃତୀୟ ସର୍ବାଧିକ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ଥିବା ଦେଶ ହେଉଛି ଭାରତ। କେନ୍ଦ୍ର ଜଳ ଆୟୋଗ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ‘ଜାତୀୟ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ରେଜିଷ୍ଟର’ ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତରେ ୫ ହଜାରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ରହିଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୫୫ ପ୍ରତିଶତ (୩୦୯୧ଟି) ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଓ ଅଷ୍ଟମ ଦଶକରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। ୨୦୨୫ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ୧୧୧୫ଟି ନଦୀବନ୍ଧ ୫୦ ବର୍ଷ ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ପୁରୁଣା ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଆଗାମୀ ୧୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅଧାରୁ ଅଧିକ ନଦୀବନ୍ଧ ୫୦ ବର୍ଷର ହୋଇସାରିଥିବ। କିଛି ନଦୀବନ୍ଧ ତ ୧୦୦ ବର୍ଷରୁ ବେଶୀ ପୁରୁଣା। ଭାରତରେ ଅଧିକାଂଶ ନଦୀବନ୍ଧ କଂକ୍ରିଟରେ ନ ହୋଇ ମାଟିରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ଶଙ୍କାକୁଳ। ଏଠାରେ ବର୍ଷର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କେତୋଟି ଦିନରେ ଏକକାଳୀନ ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହେଉଥିବାରୁ ତାହା ପୁରୁଣା ନଦୀବନ୍ଧ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ହିମାଳୟ କ୍ଷେତ୍ର ଅତ୍ୟଧିକ ଭୂମିକମ୍ପ ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ତେହରି ନଦୀବନ୍ଧ ଭଳି ଅନେକ ନଦୀବନ୍ଧର ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ପ୍ରତି ବିପଦ ରହିଛି।
୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଗୁଜରାଟର ମୋର୍ବିସ୍ଥିତ ମଚ୍ଛୁ ନଦୀବନ୍ଧ ଭାଙ୍ଗିଯିବାରୁ ପ୍ରାୟ ୨ ହଜାର ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। ୨୦୧୮ ମସିହାରେ ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ନଦୀବନ୍ଧ ପରିଚାଳନା ଯୋଗୁ କେରଳରେ ବନ୍ୟାର ତାଣ୍ଡବ ଲୀଳା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ୪୮୩ ଜଣ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। ଭବିଷ୍ୟତରେ ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହେଲେ ସେଠାକାର ୧୨୫ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୁରୁଣା ମୁଲ୍ଲାପେରିୟାର ନଦୀବନ୍ଧର ନିରାପତ୍ତା ନେଇ ସନ୍ଦେହ ପ୍ରକାଶ ପାଉଛି। କାରଣ ପ୍ରକାଶ ଥାଉ କି ବିପଦସଙ୍କୁଳ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବା ଏହି ନଦୀବନ୍ଧରେ କୌଣସି ଅଘଟଣ ଘଟିଲେ ତଳ ମୁଣ୍ଡରେ ଥିବା ପ୍ରାୟ ୫୦ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କର ଜୀବନ ବିପନ୍ନ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଦେଖାଦେବ। ୨୦୨୪ ମସିହାରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ସରଦୋଲସ୍ଥିତ କରଚୁଲ ନଦୀବନ୍ଧରେ ଘାଇ ଯୋଗୁଁ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ରକ୍ଷା ହୋଇପାରିଥିଲା। ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ମାଟିବନ୍ଧଟି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର୍ରନଦୀବନ୍ଧ ଯାହାର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍। ଏହି ନଦୀବନ୍ଧର ବିଫଳତା ହେତୁ ଅଧିକାଂଶ ମାଟିବନ୍ଧର ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ସନ୍ଦେହ ଘେରକୁ ଚାଲି ଆସିଛି। ୨୦୨୩ ମସିହାରେ ସିକ୍କିମରେ ତିସ୍ତା ନଦୀରେ ଆକସ୍ମିକ ବନ୍ୟା ଆସି ୬୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଚୁଙ୍ଗଥାଙ୍ଗ ନଦୀବନ୍ଧ (ତିସ୍ତା-୩)କୁ ଭସାଇ ନେଇଯାଇଥିଲା। ଭୂସ୍ଖଳନ, ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଭୂମିକମ୍ପ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ସର୍ବଦା ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ବିପଦର କାରଣ ହୋଇ ରହି ଆସିଛି।
ଧନଜୀବନ ପ୍ରତି ବିପଦର ଆଶଙ୍କା ଥିବାରୁ ଭାରତରେ ପୁରୁଣା ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ କୋଠାଘରକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଉଥିବା ବେଳେ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ କୌଣସି ଆଇନ ବା ନୀତି ନାହିଁ। ଅବଶ୍ୟ ପୁରୁଣା ନଦୀବନ୍ଧର ସୁରକ୍ଷା ଲାଗି ୨୦୨୧ ମସିହାରେ ‘ଡ୍ୟାମ୍ ସେଫଟି ଆକ୍ଟ’ର ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଛି ଓ ‘ନଦୀବନ୍ଧ ପୁନର୍ବାସନ ଓ ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରକଳ୍ପ’ (ଡ୍ରିପ୍) କାର୍ୟ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି। ତେବେ ଭହିଷ୍ୟତରେ କେତେକ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧକୁ ‘ଡିକମିସନ୍’ କରିବାର କଠୋର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ପଡ଼ିପାରେ। ତେଣୁ ସେଥିପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
ପ୍ରାୟ ୧୦ ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କା ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ବହୁମୁଖୀ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ଅତ୍ୟଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହି ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧଟିକୁ ପ୍ରାୟ ୭୦ ବର୍ଷ ପୂରି ସାରିଥିବାରୁ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକାରେ ଏହା ସାମିଲ ହୋଇସାରିଲାଣି । ଅତୀତରେ ଏଥିରେ ଫାଟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାର, ପାଣି ଲିକ୍ ହେବାର ଖବର ଆସିଛି। ଏହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଉପରେ ମଝିରେ ମଝିରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି। ଏହାର କାର୍ୟ୍ୟକାରିତାକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ‘ଡ୍ରିପ’ କାର୍ୟ୍ୟକ୍ରମ ଅଧୀନରେ ୧୦୬୬ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ ଅଟକଳରେ ୨୦୨୫ରୁ ୨୦୩୧ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସର ଯୋଜନା ରହିଛି। ମାତ୍ର ଏହି ନଦୀବନ୍ଧ ଚଳନୀୟ ଭୂମିକମ୍ପ ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳ (ସିସମିକ୍ ଜୋନ୍-୩)ରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ସୁରକ୍ଷାକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି। ସେଥିପାଇଁ ମାଡ୍ରାସ ଆଇଆଇଟି ତରଫରୁ ୨୦୨୪ ମସିହାରେ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧର ଅନୁଧ୍ୟାନ କରଯାଇଥିଲା । ଏହାର ରିପୋର୍ଟ ଉପଲବ୍ଧ ହେଲା ପରେ ବିଧାନସଭାରେ ତା’ର ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ କେତେ ସୁରକ୍ଷିତ, ତାହା ରାଜ୍ୟବାସୀଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏହା ସହିତ ତଳମୁଣ୍ଡରେ ରହୁଥିବା ଲୋକଙ୍କର ଧନଜୀବନ ପ୍ରତି ଥିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିପଦର ସୁବିସ୍ତୃତ ଆକଳନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ। ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଛୋଟବଡ଼ ନଦୀବନ୍ଧ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ୫୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୁରୁଣା ହୋଇସାରିଲେଣି ସେଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ବିଶେଷଜ୍ଞ-ଅଧ୍ୟୟନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ପ୍ରତି ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଭ ତୁଳନାରେ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ବାବଦ ବ୍ୟୟ କେତେ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ, ତା' ଆଧାରରେ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଉ। କାର୍ୟ୍ୟକାରିତା ଓ ଉପଯୋଗିତା ହରାଇ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଯାଇଥିବା ନଦୀବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ହେଲେ ‘ନଦୀବନ୍ଧ ଅଚଳ ନୀତି’ ପ୍ରଣୀତ ହେବା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ।
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରୁ ବୃହତ୍ ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରାଯିବା ଏକ ଶୁଭ ସଂକେତ। ନଦୀବନ୍ଧଟିଏ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ କାର୍ୟ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇ ରହିଲେ ସମାଜକୁ ସେଥିରୁ ଅନେକ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ। କିନ୍ତୁ ସେହି ନଦୀବନ୍ଧ ଜରାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ତାହା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ଅତି ପୁରୁଣା ନଦୀବନ୍ଧର ସ୍ଥିତିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ତଦନୁସାରେ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଉଚିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ନିତାନ୍ତ ଜରୁରି।
Published in Sambad on July 01, 2025
Comments
Post a Comment