ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର ସୁଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ

ଓଡିଆ ସିନେମା ଭଳି ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର ମଧ୍ୟ ଏକ ସୁଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି । ଓଡିଶାର ଫିଲ୍ମ ଜର୍ଣ୍ଣାଲିଷ୍ଟ ଫୋରମ ଓ ଓଡିଶା ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗର ମିଳିତ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥିତ ରାଜ୍ୟ ଅଭିଲେଖାଗାରରେ ଆୟୋଜିତ ହେଉଥିବା ଛାୟାଲିପି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ (ଫେବୃଆରୀ ୧୮ରୁ ୨୪, ୨୦୨୦)ରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିବା ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଚ୍ଛଦଗୁଡିକୁ ଅବଲୋକନ କଲେ କେବଳ ଏହାର ଇତିହାସ ନୁହେଁ ବରଂ କିପରି ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ସତ୍ତ୍ଵେ ଏହି ସବୁ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରକାଶନ କରାଯାଇ ପାରିଥିଲା ସେ ନେଇ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବାକୁ ହୁଏ । ଏଥି ସହ ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର କ୍ରମ ବିକାଶ ସମ୍ପର୍କରେ ମଧ୍ୟ ଧାରଣା କରିହୁଏ ।

୧୯୩୬ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ସିନେମା ‘ସୀତା ବିବାହ’ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିବା ପରେ କେତେକ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ସିନେମା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଖବର ଓ ସମୀକ୍ଷା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କାଳୀଚରଣ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରୁ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୫୧ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ‘ସିନେ ଓଡିଶା’ ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକା । ପ୍ରଥମେ ପ୍ରକାଶିତ ପାଞ୍ଚଟି ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ମଧ୍ୟରୁ ତିନିଟି ଯଥା- ‘ସିନେ ଓଡିଶା’, ‘କଳାଶ୍ରୀ’ (ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୫୨, ସଂ. ଶିଶିର କୁମାର ପଟ୍ଟଦେବ) ଓ ‘ରୂପକଥା’ (ଫେବୃଆରୀ, ୧୯୫୬, ସଂ. ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ପାଠୀ) ବ୍ରହ୍ମପୁରରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ, ‘ଚିତ୍ରଲେଖା’ (ଜୁଲାଇ ୧୯୫୧ ସଂ.ଲକ୍ଷ୍ମୀଧର ନାୟକ) କଟକରୁ ଓ  ‘ସିନେମା’ (ନଭେମ୍ବର, ୧୯୫୫, ସଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ମହାପାତ୍ର) କଲିକତାରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ହୁଏତ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡିଶାରେ ସିନେମା ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ତଥା ତେଲୁଗୁ ସିନେମା ଓ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଭାବରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରୁ ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇ ଥାଇପାରେ ।

ବସନ୍ତ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ଚିତ୍ରପୁରୀ’ ପତ୍ରିକା ପାଠକ ମହଲରେ ବେଶ ଆଦୃତ ହୋଇଥିଲା । କଟକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଏହା ଲିଥୋ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଛପା ହୋଇ କିଛି ଦିନ ପାଇଁ ବମ୍ବେରୁ ପ୍ରକାଶ ଲାଭ କରିଥିଲା । ସେହିପରି କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ ବଂଶୀଧର ଭୂୟାଁଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ‘ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ’(୧୯୬୪) ଓ ରଣଧୀର ଦାସଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ‘ଜୀବନରଙ୍ଗ’ (୧୯୭୭) ମଧ୍ୟ ବେଶ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା । ତେବେ ପରୀକ୍ଷିତ ଜେନାଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ବାଣୀଚିତ୍ର’ (୧୯୭୦) ଓ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜଗତ’ (୧୯୭୭, ସଂ, ମଞ୍ଜୁଷା ପଟ୍ଟନାୟକ, ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଆଦିକନ୍ଦ ରାଉତ) ବେଶ ଆଦୃତ ହୋଇଥିଲା । କାଳୀ ପ୍ରସାଦ ଦାସ, ମଞ୍ଜୁଷା ପଟ୍ଟନାୟକ, ତପନ ବରାଳ, ସମରେନ୍ଦ୍ର ମହାପାତ୍ର, ଗୌରହରି ଦାସଙ୍କ ଭଳି କେତେକ ସମ୍ପାଦକ ଏକାଧିକ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରିଛନ୍ତି । ତେବେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ କାର୍ତ୍ତିକ ଘୋଷଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ 'ଚିତ୍ର ଜଗତ' (୧୯୫୮) ଓ ନୀରଦ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ 'ମନ ଫସଲ' (୧୯୭୮) ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ସମ୍ପଦ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ‘ସିନେ ସମ୍ବାଦ’ ମଧ୍ୟ ଜନପ୍ରିୟତା ଲାଭ କରିଥିଲା ।

                

ଆରମ୍ଭରୁ ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ଓଡିଶାର ବ୍ରହ୍ମପୁର, କଟକ ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଭଳି ବଡ ସହର ଓ ବମ୍ବେ କଲିକତା ଭଳି ଓଡିଶା ବାହାରର ସହରମାନଙ୍କରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇ ଆସୁଥିଲା । ସର୍ବାଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପତ୍ରିକା କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ତାର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଉଛି ପ୍ରଯୋଜକ, ବିତରକଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅଭିନେତା, ଅଭିନେତ୍ରୀ, ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ, ସଂଗୀତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ, ଗାୟକ ଓ ସିନେମା ଶିଳ୍ପ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଧିକାଂଶ କଟକ, ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ରହୁଥିଲେ । ତେବେ କୌଣସି ଛୋଟ ସହରରୁ ପ୍ରକାଶିତ ସର୍ବ ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାଟି ହେଉଛି ‘ଚିତ୍ରଧାରା’ । ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୭୭ରେ ଭଦ୍ରକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ଏହି ପତ୍ରିକାଟିରେ ସମାନ୍ତରାଳ ସିନେମା ‘ଶୀତରାତି’ର ଫଟୋ ପ୍ରଚ୍ଛଦରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲା । ଏଥି ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଚ୍ଛଦରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଓଡିଆ ସିନେମାର ଫଟୋ ସ୍ଥାନ ପାଇ ନ ଥିଲା । ଏହି ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ସରଳ କୁମାର ଦାସ କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟୟନ କଲା ବେଳେ ଏହାର ସମ୍ପାଦନା କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପୁରୀ, ବାଲେଶ୍ୱର, ବରଗଡ, ପାରାଦ୍ୱୀପ, ଯାଜପୁର ରୋଡ ଆଦି ଛୋଟ ସହରମାନଙ୍କରୁ ମଧ୍ୟ ସିନେମା ପତ୍ରିକାମାନ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ଶ୍ରୀକାନ୍ତ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ପୁରୀରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ମନୋରଞ୍ଜନ’ ପତ୍ରିକା ପ୍ରାୟ ୧୨ ବର୍ଷ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

    

ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଅନେକ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରକାଶନ ଅକାଳରେ ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ 'ଚିତ୍ରପୁରୀ', 'ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜଗତ' ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ପ୍ରକାଶିତ 'ବାଣୀଚିତ୍ର' ପତ୍ରିକାଗୁଡିକର ୨୦୦ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । କିଛି ବର୍ଷ ଧରି ନିୟମିତ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ପତ୍ରିକାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ 'ସିନେ ସମ୍ଵାଦ' ଓ 'ସିନେ ସମୟ' ପତ୍ରିକା ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ l ତେବେ ବର୍ଷକୁ ୧୨ଟି ଲେଖାଏଁ ସଂଖ୍ୟା ସହ ୧୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ପ୍ରଥମ ପତ୍ରିକାଟି ହେଉଛି ‘ସିନେମା ସଂସାର’ ଯାହା ମୂରଲୀଧର ନାୟକଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ୧୯୯୯ ମସିହାରେ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା ।

ଗତ ୭୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ‘ସିନେ ଓଡିଶା’ରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୨୦୧୭ରେ ପ୍ରକାଶିତ ‘ଓଲିଉଡ ମିରର’ ଯାଏଁ ପ୍ରାୟ ୮୦ଟି ଓଡିଆ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୋଟିଏ ବି ସିନେମା ପତ୍ରିକା ନିୟମିତ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ ପାଉନାହିଁ । ଗୋଟିଏ ସମୟ ଥିଲା ଗାଁ ଗଣ୍ଡାରେ ମଧ୍ୟ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ପ୍ରତି ପାଠକଙ୍କ ଆଗ୍ରହ ଥିଲା । ସାଧାରଣ ଭାବେ ପତ୍ର ପତ୍ରିକା ପ୍ରତି ପାଠକମାନେ ବିମୁଖ ହେଉଥିବାରୁ ସିନେମା ପତ୍ରିକା ବା ସେଥିରୁ କିପରି ବର୍ତ୍ତି ପାରନ୍ତା । ତେବେ ଡିଟିପି, ଅଫସେଟ, କଲର ପ୍ରିଂଟିଙ୍ଗ ଆଦି ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ ମୁଦ୍ରଣ ଶିଳ୍ପରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଓଡିଆରେ ଛପା ହୋଇଥିବା ସିନେମା ପତ୍ରିକାଗୁଡିକର ସମ୍ପାଦକମାନଙ୍କୁ ଲେଟର ପ୍ରେସରେ ହାଫଟୋନ ବ୍ଲକରେ ଫଟୋ ଛାପି ପତ୍ରିକାକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିବା ପାଇଁ କେତେ ଯେ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ହେଉଥିଲା, ତାହା ଅନୁମାନ କରିବା ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟ । ଉପଯୁକ୍ତ ସଂରକ୍ଷଣ ଅଭାବରୁ ଯେତେବେଳେ ଅନେକ ଓଡିଆ ସିନେମା ଆଉ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉ ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ଏହି ପତ୍ରିକାଗୁଡିକରେ ସ୍ଥାନିତ କିଛି କିଛି ତଥ୍ୟ ଅନ୍ତତଃ ସେହି ସିନେମାଗୁଡିକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାରେ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିବାରୁ ସେ ସମସ୍ତ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକମାନେ ପ୍ରଶଂସାଯୋଗ୍ୟ ଓ ଧନ୍ୟବାଦାର୍ହ ।

Published in Odisha Reporter on February 19, 2020