ଅସମତଳ ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ !

କୌଣସି କୁସ୍ତି ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଯଦି ଜଣେ ପହିଲମାନଙ୍କ ହାତକୁ ପଛ ପାଖରୁ ବାନ୍ଧି ଦେଇ ଲଢ଼େଇରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଏ, ତେବେ ଲଢ଼େଇର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ହେବ ? ସୁତରାଂ, ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷଙ୍କ ଲାଗି ଖେଳର ନିୟମ ସମାନ ହେବା ଜରୁରୀ । ତେଣୁ କୁହାଯାଏ ଯେ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ସମତଳ ନଥିଲେ ତାହା ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଅନ୍ୟାୟ ଏବଂ ଦର୍ଶକମାନଙ୍କ ଲାଗି ଏକ ପ୍ରକାର ବେଇମାନୀ ହୋଇଥାଏ । ନିର୍ବାଚନୀ କୁସ୍ତି ପାଇଁ ଉପରୋକ୍ତ କଥାଟି ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ବିଡ଼ମ୍ୱନା ହେଲା, ତାହାର ଅନୁପାଳନ ହେଉଥିବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉନାହିଁ । ନିର୍ବାଚନରେ ‘ଲେଭଲ୍ ପ୍ଲେଇଂ ଫିଲ୍ଡ’ ବା ‘ସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ’ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉ ନଥିବା ଦର୍ଶାଇ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ବାଚନ କମିସନଙ୍କ ଦ୍ୱାରସ୍ଥ ହେଲେଣି । ତେଣୁ ମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଲାଗି ସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ସୁନିଶ୍ଚିତ ହେବା କେତେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ, ତାହା ବୁଝିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ଅସମତଳ ନିର୍ବାଚନୀ ରଣାଙ୍ଗନ କହିଲେ ସେହି ଅବସ୍ଥାନକୁ ବୁଝାଏ ଯେଉଁଠି କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳ କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାର କରି ସମ୍ୱଳ, ଗଣମାଧ୍ୟମ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ଅକ୍ତିଆରକୁ ନେଇ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ସେଗୁଡ଼ିକର ପହଞ୍ଚରେ ଏପରି ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଦିଏ ଯେ ସେମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ନିଜକୁ ସଂଗଠିତ କରିବା ତଥା ଗମ୍ଭୀରତାର ସହ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବା ଦୁରୁହ ହୋଇପଡ଼େ । ଅସମତଳ ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନର କୁପ୍ରଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ହାର୍ଭାର୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରଫେସର ଷ୍ଟିଭେନ ଲେଭିଟସ୍କିଙ୍କ ମତ ହେଉଛି ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଉତ୍ତରାର୍ଦ୍ଧରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ବହୁଦଳୀୟ ନିର୍ବାଚନୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ଅନେକ ଦେଶରେ ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଚେର ସୁଦୃଢ଼ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ଏହାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ହେଉଛି ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସକମାନେ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଉପାୟର ଅବଲମ୍ୱନରେ ନିର୍ବାଚନକୁ ଏଭଳି ଅସମତୁଲ କରି ଦେଉଛନ୍ତି ଯେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାରେ ତିଷ୍ଠି ରହି ପାରୁନାହାନ୍ତି । ମାଲେସିଆ, କିରଗିଜସ୍ତାନ, ବତସ୍ୱାନା, ତାଞ୍ଜାନିଆ, ମୋଜାମ୍ୱିକ, ଜର୍ଜିଆ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ଏଣିକି ‘ଦମନମୂଳକ ନୀତି ଆପଣାଇ’ ବା ‘ନିର୍ବାଚନୀ ଜାଲିଆତି’ କରି ଜନମତକୁ ଏକପାଖିଆ କରି ଦିଆଯାଉନାହିଁ , ବରଂ ଅସମତଳ ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ବିରୋଧୀ ଦଳଙ୍କୁ ମାତ୍ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଉଛି । କାରଣ ‘ଦମନମୂଳକ ନୀତି’ ବା ‘ନିର୍ବାଚନୀ ଜାଲିଆତି’ ଭଳି ପଦ୍ଧତି ସହଜରେ ଆଖିରେ ପଡ଼ୁଥିବାରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଅପନିନ୍ଦିତ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିରୋଧୀଙ୍କ ଲାଗି ଅସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନଟିଏ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳକୁ ନିଜ ସପକ୍ଷରେ କରାଯାଇପାରିଲେ ବିନା ସନ୍ଦେହ ଓ ସମାଲୋଚନାରେ ନିର୍ବାଚନ ଜିଣିବା ସହଜ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଢଙ୍ଗରେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକୁ ନିର୍ବାଚନରେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରିବାରୁ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଜରିଆରେ ଜନମତ ଜୁଟାଇବାର ପ୍ରୟାସରୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଏ । ଏହା ନିର୍ବାଚନକୁ ଏକତରଫା କରିଦିଏ । ଫଳରେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଉଚିତ ଢଙ୍ଗରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାକୁ ସକ୍ଷମ ନହୋଇ କାଁ ଭାଁ ବିଜୟ ଲାଭ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହେଉଥିଲେ ବି ପ୍ରାୟତଃ ହାରିଥାନ୍ତି । କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ନିର୍ବାଚନ ସରିଲା ପରେ ସମ୍ୱଳହୀନ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ‘ଉତ୍କୋଚ ବଦଳରେ ଦଳବଦଳ’ ଭଳି ସମସ୍ୟାର ଏପରି ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି ଯେ ସ୍ଥଳ ବିଶେଷରେ ଦଳ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ନିଜ ସତ୍ତା ହରାଇବାର ବିପଦ ମଧ୍ୟ ଉପୁଜିଥାଏ । ଏହିପରି ଏକ ଅସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସକକୁ ନିଜ ଗାଦି ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । କ୍ଷମତା ରାଜନୀତିରେ ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ, କୌଣସି ଦଳ ପାଇଥିବା ଆସନ ଓ ଭୋଟ ସଂଖ୍ୟା, ଯାହା ଜନସମର୍ଥନର ପରିଚାୟକ । ତେଣୁ ଅସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ଜରିଆରେ କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳ ବିପୁଳ ଜନ ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରୁଥିବା ଦର୍ଶାଇ ସମାଲୋଚନାକୁ ନିଷ୍ପ୍ରଭ କରିଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଶାସକର ଭାବମୂର୍ତ୍ତିକୁ ମଳିନ ହେବାକୁ ଦେଇନଥାଏ ।     

ଭାରତ ସମ୍ୱିଧାନର ଅନୁଚ୍ଛେଦ ୩୨୪ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶରେ ମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ନିର୍ବାଚନ କରାଇବା ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାଚନ କମିସନଙ୍କର ଓ ସେଥିପାଇଁ ସେ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତାର ଅକୁଣ୍ଠ ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରିବେ । ୧୯୫୦ ଓ ୧୯୫୧ର ଜନପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ ଆଇନ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲେ ବି ‘ଆଦର୍ଶ ଆଚାର ସଂହିତା’ (ଏମ.ସି.ସି.) ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଥାଏ । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ପରେ ସରକାର ତଥା ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ କରିପାରିବେ ବା କରି ନପାରିବେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଏଥିରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ବସ୍ତୁତଃ, ଏହାର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା । କିନ୍ତୁ, ବେଳେବେଳେ ନିର୍ବାଚନ କମିସନଙ୍କ ଆଚରଣ ମଧ୍ୟ ନିରପେକ୍ଷ ହେଉନାହିଁ, ଯାହା ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନକୁ ଅସମତଳ କରି ପକାଉଥିବାର ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି ।

ଏଥର ନିର୍ବାଚନୀ ରଣାଙ୍ଗନକୁ ତିନି ପ୍ରକାରେ ଅସମତଳ କରିବାର ପ୍ରୟାସ ହେଉଛି ବୋଲି ବିରୋଧୀ ପକ୍ଷର ଅଭିଯୋଗ । ପ୍ରଥମତଃ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକୁ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଦୁର୍ବଳ କରିଦିଆଯାଉଛି । ଏହା ସର୍ବଜନ ବିଦିତ ଯେ ଏଣିକି ନିର୍ବାଚନ ଟଙ୍କାର ଖେଳ ହୋଇସାରିଲାଣି । ଏପରି ସ୍ଥଳେ  ନିର୍ବାଚନୀ ବଣ୍ଡ ଜରିଆରେ ଶାସକ ଦଳ ବିପୁଳ ଚାନ୍ଦା ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିପାରିଥିବା ବେଳେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଏଥିରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପଛରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ବଳ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ସେମାନଙ୍କ ଉଚିତ ଢଙ୍ଗରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି ହେଲାଣି । ନିର୍ବାଚନର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବରୁ ଆୟକର ବିଭାଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶାନୁସାରେ ମୁଖ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ କଂଗ୍ରେସର ବ୍ୟାଙ୍କ ଖାତା ଅକାମୀ କରିଦିଆଯିବା ଦ୍ୱାରା ଦଳର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଦୟନୀୟ ହୋଇ ପଡ଼ିଛି ଯାହା ନିର୍ବାଚନ ଗତିବିଧିକୁ ସଂକୁଚିତ କରିବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ । ଦଳ ପକ୍ଷରୁ ଏ କଥା ମଧ୍ୟ ଜଣାଇ ଦିଆଗଲାଣି । ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ଅଧିକାଂଶ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ଶାସକ ଦଳର ଅନୁଗତ ହୋଇ ତା'ର ମୁଖପାତ୍ରରେ ପରିଣତ ହେଲେଣି । କେବଳ ସରକାର ଏବଂ ଶାସକ ଦଳ ଓ ନେତାଙ୍କ ମହିମାମଣ୍ଡନ ସେମାନଙ୍କ ଏକମାତ୍ର ଧ୍ୟେୟରେ ପରିଣତ ହେଲାଣି । ଅପର ପକ୍ଷରେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ସନ୍ଦେଶ ଓ ବକ୍ତବ୍ୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚି ପାରୁନାହିଁ ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି । ତୃତୀୟତଃ, ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ ଇଡି, ସିବିଆଇ, ଆୟକର ବିଭାଗ ଭଳି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ବିରୋଧୀ ପକ୍ଷର ନେତାମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଛି ବୋଲି ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ତରଫରୁ ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି । ଶାସକ ଦଳର କୌଣସି ନେତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣରେ ତତ୍ପରତା ପ୍ରକାଶ ପାଇବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁନାହିଁ । ନିର୍ବାଚନ ଦ୍ୱାର ଦେଶରେ ଉପନୀତ ଥିବା ବେଳେ ଇଡ଼ି ଦ୍ୱାରା ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେମନ୍ତ ସୋରେନ, ବିଆରଏସର ନେତ୍ରୀ କେ. କବିତାଙ୍କୁ ଜେଲରେ ପୂରାଇବା ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ ଦିଲ୍ଲୀର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେଜ୍ରିୱାଲଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯିବା ତୁମୁଳ ବିବାଦକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଛି । ବିଶେଷ କରି ଗିରଫର ସମୟକୁ ନେଇ । ଯେଉଁ ମଦ ଦୁର୍ନୀତି ଆରୋପରେ କେଜ୍ରିୱାଲଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଛି ଇଡି ଦ୍ୱାରା ଗତ ଦୁଇ ବର୍ଷ ଧରି ତା’ର ତଦନ୍ତ ଚାଲିଆସିଛି । ଅଥଚ, ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାର୍ଜସିଟ ଦାଖଲ ହୋଇନାହିଁ କି ବିଚାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇନାହିଁ । ବିରୋଧୀ ଦଳ କହିଥାନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିବା ଯଦି ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା, ତେବେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ବିତି ସାରିଥିବା ବେଳେ ଆଉ ଦୁଇ ମାସ ପରେ, ଅର୍ଥାତ୍ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଗିରଫ କରିବାରେ ଅସୁବିଧା ଥିଲା କେଉଁଠି ? କେଜ୍ରିୱାଲ କେବଳ ଦିଲ୍ଲୀର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୁହନ୍ତି, ସେ ତାଙ୍କ ଦଳର ମୁଖ୍ୟ, ଆପ୍ ଦଳର ତାରକା ପ୍ରଚାରକ ଓ ‘ଇଣ୍ଡିଆ’ ମେଣ୍ଟର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା । ତେଣୁ ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି ତାଙ୍କ କଥିତ ଅପରାଧ ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଦୂରେଇ ରଖିବା ପାଇଁ ଏଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି, ଯାହା ବିରୋଧୀ ପକ୍ଷର ମନୋବଳକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବା ଲାଗି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ବିରୋଧୀଙ୍କ ମତରେ ସଂସ୍ଥାଙ୍କ ଦୁରୁପଯୋଗରେ ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନକୁ ଅସମତଳ କରାଯିବାର ଇଏ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ । ଅପରାଧ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ଦୋଷୀ ଦଣ୍ଡିତ ହେବା ବିଧେୟ, କିନ୍ତୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ ଚାର୍ଜସିଟ ଦାଖଲ ନହୋଇ ବା ବିଚାର ଆରମ୍ଭ ନହୋଇ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଦଳ ଓ ନେତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନକୁ ଅସମତଳ କରିବାର ପ୍ରୟାସ ନୁହେଁ କି ? ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ କୌଣସି ନେତାଙ୍କ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ହେଲେ ତାଙ୍କ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ମଳିନ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ପରୋକ୍ଷରେ ଲାଭବାନ ହୋଇଥାନ୍ତି । ତେଣୁ କୌଣସି ସଂସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ପୂର୍ବରୁ ନିର୍ବାଚନ କମିସନଙ୍କ ଅନୁମତି ଗ୍ରହଣ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ହେବା ଆଦର୍ଶ ଆଚାର ସଂହିତାର ଅଂଶବିଶେଷ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏପରି କି ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା  ନ ସରିବା ଯାଏଁ ସବୁ ଦଳ ଓ ନେତାଙ୍କୁ ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନରୁ ସୁରକ୍ଷା (ଇମ୍ୟୁନିଟି) ମିଳିବା କଥା ମଧ୍ୟ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ ।         

ନିକଟ ଅତୀତରେ ସେନେଗାଲ, ଟ୍ୟୁନିସିଆଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭେନେଜୁଏଲା, ନିକାରାଗୁଆ ଆଦି ଅନେକ ଛୋଟ ଛୋଟ ଦେଶରେ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାଙ୍କୁ ଜେଲରେ ପୂରାଇ ଦିଆଯାଉଥିବାର ଅନେକ ଉଦାହରଣ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି । ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଓ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ମୁହାଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ତ ଏହା ସାଧାରଣ ଘଟଣାରେ ପରିଣତ ହୋଇସାରିଲାଣି । ଏହି କାରଣରୁ ରୁଷିଆ ଭଳି ଦେଶରେ ୮୮ ପ୍ରତିଶତ ଭୋଟ ପାଇ ଭ୍ଲାଡିମିର ପୁଟିନ ପୁଣି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ସରକାରୀ କଳର ଅପବ୍ୟବହାର ମାଧ୍ୟମରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଓ ନେତାମାନଙ୍କୁ ଏକପ୍ରକାର ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରି କାମ୍ୱୋଡିଆରେ ଶାସକ ଦଳ ସବୁ ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇପାରିଛି । କିନ୍ତୁ ଯେତେ ଅଧିକ ଭୋଟ ଓ ଆସନ ପାଇଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିପାରୁନାହାନ୍ତି କି ସେଠାକାର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱବାସୀଙ୍କ ମନରେ ସମ୍ମାନ ଜାତ ହେଉନାହିଁ । ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାକିସ୍ତାନ ଓ ବଙ୍ଗଳାଦେଶରେ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତାମାନଙ୍କୁ ଜେଲରେ ପୂରାଇ ଦିଆଯାଇଥିବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମାନ ରହିଛି । ସ୍ୱାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ ନେତାମାନଙ୍କୁ ଜେଲରେ ପୂରାଇ ଦେବା ଭଳି ଘଟଣା କେବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳି ନଥିଲା; ଏପରିକି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିଥିବା ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅମଳରେ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ ।

କେଜ୍ରିୱାଲ ଗିରଫ ହେବା ଓ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ବ୍ୟାଙ୍କ ଖାତା ଅକାମୀ ହେବା ପରେ ଜର୍ମାନୀ, ଆମେରିକା ଏପରିକି ଜାତିସଂଘରେ ତା’ର ପ୍ରତିକୂଳ ମନ୍ତବ୍ୟମାନ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ଆମ ଦେଶର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ମାମଲାରେ ବିଦେଶୀମାନେ କାହିଁକି ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି କେହି କେହି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଉଛନ୍ତି । ଆମେ ଭାରତକୁ ‘ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଜନନୀ’ ବୋଲି କହି ଗୌରବାନ୍ୱିତ ମନେ କରିଥାଉ । ଆମ ଆଚରଣରେ ଉଚ୍ଚ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ପରମ୍ପରାର ନିରନ୍ତର ପ୍ରତିଫଳନ ନ ହୋଇ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିରୋଧୀ ଆଭାସ ମିଳିଲେ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତ ଆଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିବା ସ୍ୱାଭାବିକ । ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ ପରିପକ୍ୱ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିବା ବିଶ୍ୱର କୌଣସି ଦେଶରେ ନିର୍ବାଚନ ବେଳେ ଅସମତଳ ରଣାଙ୍ଗନ ମାଧ୍ୟମରେ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକୁ ଅସୁବିଧାରେ ପକାଇବାର ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ସେଠାକାର ନାଗରିକମାନେ ସହଜରେ ଗ୍ରହଣ କରି ନଥାନ୍ତି, ନେତାଙ୍କୁ ଜେଲରେ ପୂରାଇବା ତ ଦୂରର କଥା । ତେଣୁ ଅସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନର ଅଭିଯୋଗ ଆମ ଭାବମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଗଭୀର ଭାବେ ଆକ୍ରାନ୍ତ କରିଛି । ଧାରଣାଟିଏ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ଯେ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିପନ୍ନ । ଏହି ସ୍ଥିତିକୁ ସୁଧାରିବା ଲାଗି ନିର୍ବାଚନ କମିସନଙ୍କର ସକ୍ରିୟ ଭୂମିକା ଆଶା କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ବଡ଼ କଥା ହେଲା ଯଦି ଏହି ଧାରଣା ବା ଆଶଙ୍କା ଜନମାନସକୁ ବିଚଳିତ କରିବ, ତେବେ ଜନମତ ଏପରି ତୀବ୍ର ହୋଇପାରେ ଯାହା ସବୁ ଖାଲ ଖମାକୁ ସମାନ କରି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମତଳ କ୍ରୀଡ଼ାଙ୍ଗନ ଲାଗି ବାଟ ଫିଟାଇବ ।

Published in Sambad on April 02, 2024