କ୍ୟୁବାର ଅନନ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା

ଓଡିଶାର ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ । ପ୍ରତ୍ୟହ ଗୁଣିଆ ଦ୍ୱାରା ଚିକିତ୍ସା, ଚେଙ୍କଦିଆ, ଆଦି ଘଟଣା ସାମନାକୁ ଆସୁଛି । ତାହାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ, ସେ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉପଯୁକ୍ତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଏବେ ବି ଅପହଞ୍ଚ । ଏକେ ତ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟକ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଅଭାବ, ତା' ଛଡା ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢିଗଲେ ଯେ ସେମାନେ ସେ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାଇ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇବେ, ତା'ର କିଛି ମାନେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳ ସବୁବେଳେ ଯେଉଁ ତିମିରେକୁ ସେହି ତିମିରେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କ୍ୟୁବା ଭଳି ଏକ ଛୋଟ ଦେଶ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ଆଶାତୀତ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି, ତାହା ଅନୁଶୀଳନ କରି ସେଥିରୁ କିଛିଟା ଓଡିଶାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲାଗୁ କରାଗଲେ ହୁଏତ ସ୍ଥିତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିପାରନ୍ତା ।

କ୍ୟୁବା ଲାଟିନ ଆମେରିକା ସନ୍ନିକଟସ୍ଥ କାରିବୀୟ ସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ । ଆୟତନରେ ଓଡିଶାଠାରୁ ଛୋଟ ଏହି ଦେଶଟିର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୧.୧୨ କୋଟି । ୧୮୯୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ସ୍ପେନ ଶାସନାଧୀନ ଏକ ଉପନିବେଶ ଥିଲା । ପରେ ଏହା ଆମେରିକା ଅଧୀନକୁ ଆସି ୧୯୦୨ରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ହାସଲ କଲା । ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ସଂଘଟିତ ବିପ୍ଳବରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସକ ବାତିସ୍ତା ଗାଦିଚ୍ୟୁତ ହେଲା ପରେ ଶାସନଭାର ବିପ୍ଳବର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିବା ଫିଡେଲ କାଷ୍ଟ୍ରୋଙ୍କ ହାତକୁ ଆସିଲା । ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆ ଯାଇଥିଲା, ତା'ର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ଏବେ ବି ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ୧୯୬୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଓଡିଶା ପରି ସେଠାରେ ବି ଡାକ୍ତରମାନେ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯିବାକୁ ଅମଙ୍ଗ ହେଉଥିଲେ । ସେ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ କାମ କରିବା ପାଇଁ ସରକାର ପ୍ରଥମେ ୭୫୦ ଜଣ ଡାକ୍ତର ଓ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେଲେ । ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଲୋକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା (ରୁରାଲ ମେଡିକାଲ ସର୍ଭିସ) ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ପ୍ରଚଳିତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ସେଥିରେ ଥିବା ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଗଲା । (୧) ସେତେବେଳେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପ୍ରତିଷେଧାତ୍ମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (ପ୍ରିଭେଣ୍ଟିଭ ମୋଡ) ନ ହୋଇ ଉପଚାରାତ୍ମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (କ୍ୟୁରେଟିଭ ମୋଡ) ଉପରେ ବେଶି ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍, ରୋଗ ହେଲା ପରେ ଉପଚାର ପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ରତା ଦେଖା ଦେଉଥିଲେ ବି ରୋଗର ନିବାରଣ କିପରି ହୋଇ ପାରିବ ତା' ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆ ଯାଉ ନ ଥିଲା । ଭାରତରେ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଉପଚାରାତ୍ମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉଛି । (୨) ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ୱୟର ଅଭାବ । ଅର୍ଥାତ୍, ଆଲୋପାଥି, ହୋମିଓପାଥି, ଆକ୍ୟୁପଙ୍କଚର, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଥେରାପି, ହର୍ବାଲ ମେଡିସିନ (ଜଡିବୁଟି) ଆଦି ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ସହଯୋଗ ନ ଥିଲା । (୩) ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଅଭାବ । (୪) ଖଣ୍ଡିତ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଅର୍ଥାତ୍ ଜଣେ ରୋଗୀର ସାମଗ୍ରିକ ଚିକିତ୍ସା କରା ନ ହୋଇ ତାତ୍କାଳିକ ରୋଗର ଚିକିତ୍ସା କରା ଯାଉଥିଲା । ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ସ୍ୱରୂପ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯାଇ ଏହାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରାଗଲା । ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସମସ୍ତ ସେବା ଓ ସୁବିଧା ସରକାର ଯୋଗାଇ ଦେଲେ ।

କ୍ୟୁବାରେ ଏକ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ । କନସଲଟରିଅସ ବା ଗ୍ରାମ୍ୟ କ୍ଲିନିକଗୁଡିକ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ସେବା ଯୋଗାଇ ଦେଇ ଥାଆନ୍ତି । ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍ତରରେ ସେବା ଯୋଗାଇବା ଦାୟିତ୍ୱ ପଲୁକ୍ଲିନିକଗୁଡିକର । ଉଚ୍ଚତର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପାଇବା ପାଇଁ ହସପିଟାଲ ବା ଡାକ୍ତରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନକୁ ଯିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । କନସଲଟରିଅସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ୧୯୮୪ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହ ଫ୍ୟାମିଲି ଡାକ୍ତର-ନର୍ସ ସେବା ଜଡିତ । ଏ ଭଳି କ୍ଲିନିକରେ ଥିବା ଡାକ୍ତର-ନର୍ସ କ୍ଲିନିକ ସଂଲଗ୍ନ ହାରାହାରି ୧୫୦ଟି ପରିବାରର ପ୍ରାୟ ୬୦୦ ଲୋକଙ୍କ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥାଆନ୍ତି । ସକାଳ ଓଳି ଡାକ୍ତର ରୋଗୀମାନଙ୍କୁ କ୍ଲିନିକରେ ଦେଖନ୍ତି ଓ ଉପର ଓଳି ଅଧିକ ଚିକିତ୍ସା ବା ଯତ୍ନ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ରୋଗୀଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଇ ଦେଖିଥାଆନ୍ତି । ପ୍ରତିଷେଧାତ୍ମକ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆ ଯାଉଥିବାରୁ ବର୍ଷକୁ ଥରେ ପ୍ରତି ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ । ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଅସୁସ୍ଥତା ବା ରୋଗକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଚିହ୍ନଟ କରି ତାକୁ ସହଜରେ ନିବାରଣ ଓ ପ୍ରତିହତ କରିବା । ଫଳରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ଅନେକଟା କମି ଯାଇଥାଏ । ଏହି ବାର୍ଷିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା ଫ୍ୟାମିଲି ଡାକ୍ତର-ନର୍ସମାନେ ଘରକୁ ଘର ବୁଲି କରିଥାଆନ୍ତି । ରକ୍ତଚାପ, ହୃଦପରୀକ୍ଷା, ରକ୍ତପରୀକ୍ଷା ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଡାକ୍ତରୀ ପରୀକ୍ଷା ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣ ଶୈଳୀ (ଧୂମପାନ, ମଦ୍ୟପାନ ଇତ୍ୟାଦି), ଘରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ଅନ୍ୟ ଅବସ୍ଥା, ପରିବାର ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କଲା ଭଳି ପାରିପାର୍ଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ଆଦିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ସେଗୁଡିକ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ପରୀକ୍ଷା ପରେ ରୋଗୀମାନଙ୍କୁ ବିପଦ (ରିସ୍କ) ଆଧାରରେ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଅସୁସ୍ଥତାର କୌଣସି ଲକ୍ଷଣ ଥିଲେ ରୋଗୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଘନ ଘନ ଯାଇ ଚିକିତ୍ସା ସହିତ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣ ଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ସମନ୍ୱିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଯେଉଁଥିରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରୋଗ ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ ଚିକିତ୍ସା କରା ଯାଇଥାଏ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ସେ କୌଣସି ମତେ ଅସୁସ୍ଥ ନ ହେଉ । କ୍ୟୁବାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ଶତକଡା ୮୦ ଭାଗ ଏହି ଗ୍ରାମ୍ୟ କ୍ଲିନିକ ସ୍ତରରେ ହିଁ ସମାଧାନ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ ।

କ୍ଲିନିକ ସ୍ତରରେ ଚିକିତ୍ସା ସମ୍ଭବ ହେଉ ନ ଥିବା ରୋଗୀମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ପଲିକ୍ଲିନିକକୁ ପଠା ଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତି ୪୦-୫୦ଟି କ୍ଲିନିକ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ପଲିକ୍ଲିନିକ ଥାଏ ଯାହା ଉପରେ ପ୍ରାୟ ୩୦ରୁ ୪୦ ହଜାର ଲୋକ ନିର୍ଭର କରିଥାଆନ୍ତି । କ୍ୟୁବାରେ ଏବେ ୪୯୮ଟି ପଲିକ୍ଲିନିକ ଅଛି । ଏ ସମସ୍ତ ପଲିକ୍ଲିନିକରେ ଶିଶୁ ରୋଗ, ସ୍ତ୍ରୀ ଓ ପ୍ରସୂତି ରୋଗଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଏକ୍ସରେ, ଅଲଟ୍ରା ସାଉଣ୍ଡ, ଅପଟୋମେଟ୍ରି, ଏଣ୍ଡୋସ୍କୋପି, ଥ୍ରମ୍ୱୋଲସିସ, ଦାନ୍ତ ରୋଗ, ମଧୁମେହ, ମାନସିକ ରୋଗ, ଚର୍ମରୋଗ, ହୃଦରୋଗ, ପୁନର୍ବାସନ, ଟୀକାକରଣ ଭଳି ହାରାହାରି ୨୨ ପ୍ରକାର ସେବା ଉପଲବ୍ଧ ଥାଏ । ସ୍ଥାନୀୟ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଆଧାର କରି ସେବାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ କରା ଯାଇଥାଏ । ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ଫ୍ୟାମିଲି ଡାକ୍ତରମାନେ ପ୍ରତି ସପ୍ତାହରେ ଗୋଟିଏ ଓଳି ପଲିକ୍ଲିନିକକୁ ଯାଇ ସେମାନଙ୍କ ଅଞ୍ଚଳର ରୋଗୀମାନଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟାବସ୍ଥା ପଚାରି ବୁଝି ଥାଆନ୍ତି । ଏହା ଦ୍ୱାରା ରୋଗୀସେବାରେ ନିରନ୍ତରତା ରକ୍ଷା ହେବା ସହିତ ଫ୍ୟାମିଲି ଡାକ୍ତର ଓ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଘନିଷ୍ଠତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଯୋଗାଇ ଦେଇ ହୋଇଥାଏ । ପଲିକ୍ଲିନିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଭାଗ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଆଉ ମାତ୍ର ୫ ପ୍ରତିଶତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଦେଶର ୫୨ଟି ହସପିଟାଲ ଓ ଡାକ୍ତରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ । ଫଳରେ ଏମାନେ ଗବେଷଣା ଓ ବିକାଶ ଉପରେ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ପାରନ୍ତି । ଏ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତର ଅଧିକ ଚାପଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ନ ଥାଏ ଏବଂ ସୁଚାରୁ ରୂପେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଯୋଗାଇ ଦେଇ ହୋଇଥାଏ ।

କ୍ୟୁବା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ସ୍ତମ୍ଭ ହେଲା ଗୋଷ୍ଠୀକୈନ୍ଦ୍ରିକ ପ୍ରାଥମିକ ସେବା ଓ ଅନୁପୂରକ ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା । ରୋଗୀକୁ ତା'ର ସମଗ୍ର ପରିସରରେ ବୁଝିବାକୁ ହୋଇଥାଏ – ଶାରୀରିକ ସ୍ତରରେ, ମାନସିକ ସ୍ତରରେ, ସାମାଜିକ ସ୍ତରରେ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ତରରେ ଉଭୟ ପରିବାର ଓ ସମାଜରେ ତା'ର ସ୍ଥିତି । ବାର୍ଷିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପରୀକ୍ଷାରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଆଞ୍ଚଳିକ ଓ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଦରକାର ହେଲେ ଏଥିରେ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ କରା ଯାଇଥାଏ । ଯେମିତି ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟରୁ ଦେଶର ୨୨ ପ୍ରତିଶତ ଲୋକ ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ଥିବା ଜଣା ପଡିବା ପରେ, ଫେଡେରେସନ ଅଫ କ୍ୟୁବାନ ଉମେନ (ମହିଳା ସଂଗଠନ)ର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବୀମାନଙ୍କୁ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରି କରାଗଲା । ସେମାନେ ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଜନିତ ସମସ୍ୟା ଓ ତାର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରି ପାରିଲେ, ଯାହା ସେହି ସମସ୍ୟାକୁ ହ୍ରାସ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଲା ।

କ୍ୟୁବା ଏକ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ର । ବିଶେଷ କରି ନବେ ଦଶକରେ ସୋଭିଏତ ୟୁନିଅନର ବିଘଟନ ପରେ କ୍ୟୁବାକୁ ଗ୍ରାଣ୍ଟ ଆକାରରେ ବିଦେଶୀ ସାହାଯ୍ୟ ମିଳିବା ଯଥେଷ୍ଟ କମିଗଲା । ଏହା ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ଆମେରିକା ନିକଟରୁ ସାହାଯ୍ୟ ମିଳିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମେରିକା କ୍ୟୁବା ଉପରେ ଅନେକ ନିଷେଧାଦେଶ ଜାରି କରିଥିଲା । ସମ୍ୱଳ ଅଭାବରୁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା । ବାହାରୁ ଏଲୋପାଥି ଔଷଧ ଆସିବା ବ୍ୟୟବହୁଳ ହୋଇ ପଡିଲା । ଏ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏଲୋପାଥି ସହିତ ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବାରେ ସାମିଲ କରାଗଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେଠାରେ ପ୍ରଚଳିତ ଡାକ୍କ୍ତରୀ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଛାତ୍ରମାନେ ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା ସମ୍ପର୍କରେ ୨୦୦ ଘଣ୍ଟାର ପାଠ ପଢିଥାଆନ୍ତି । ଏହାଛଡା ଫିଜିଓଲୋଜି, ଆନାଟୋମି ଏବଂ କ୍ଲିନିକାଲ ପାଠ୍ୟକ୍ରମଗୁଡିକରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସାମିଲ କରାଯାଇଛି । ତେଣୁ ଡାକ୍ତର, ନର୍ସ ଓ ଅନ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର୍ମୀମାନେ ଆକ୍ୟୁପଙ୍କଚର, ହୋମିଓପାଥି, ହର୍ବାଲ ମେଡିସିନ, ଯୋଗ, ମେଡିଟେସନ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଥେରାପି, କପିଙ୍ଗ, ମକ୍ସିବସନ, ଆଦି ବିଷୟରେ ଅବଗତ ଓ ତା' ମାଧ୍ୟମରେ ଚିକିତ୍ସା ମଧ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଡାକ୍ତର ଗ୍ରିନ ମେଡିସିନ ବା ଚେରମୂଳର ଉପଯୋଗ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଆମ ଦେଶରେ ଡାକ୍ତରୀ ଶିକ୍ଷାକୁ ଏତେ ବ୍ୟୟବହୁଳ କରି ଦିଆଯାଇଛି ଯେ ତାହା ଗରିବ ଛାତ୍ରଙ୍କ ପହଞ୍ଚ ବାହାରକୁ ଚାଲିଯାଇଛି । ଫଳରେ ଗରିବ ଶ୍ରେଣୀରୁ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଆଶାନୁରୂପ ଭାବେ ବଢି ପାରୁନାହିଁ । ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରି ଡାକ୍ତରୀ ପାଠ ପଢି ସାରିଲା ପରେ, ସେମାନଙ୍କର ଆଉ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାଇ କାମ କରିବାର ମାନସିକତା ସୃଷ୍ଟି ହେଉ ନାହିଁ । ଏହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ଫିଡେଲ କାଷ୍ଟ୍ରୋ ୧୯୯୯ ମସିହାରେ କ୍ୟୁବାର ରାଜଧାନୀ ହାଭାନା ନିକଟରେ ଲାଟିନ ଆମେରିକାନ ସ୍କୁଲ ଅଫ ମେଡିସିନ (ଇଲମ) ନାମକ ମେଡିକାଲ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଏହା ଡାକ୍ତରୀ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ସର୍ବବୃହତ୍ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୧୦ଟି ଦେଶର ପାଖାପାଖି ୧୦ ହଜାର ଗରିବ ଛାତ୍ର ନିଃଶୁଳ୍କ ପଢିଥାଆନ୍ତି । କେବଳ ଗୋଟିଏ ସର୍ତ୍ତ, ଡାକ୍ତର ହେଲା ପରେ ସେମାନେ ନିଜ ଅଞ୍ଚଳର ଗରିବ ଲୋକଙ୍କୁ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରିବେ । କେବଳ ସର୍ତ୍ତ ରଖି ଦେଲେ ହେବ ନାହିଁ । ପାଠ୍ୟକ୍ରମକୁ ଏ ଭଳି ଭାବେ ତିଆରି କରା ଯାଇଛି, ପାଠ ସରିଲା ବେଳକୁ ସେମାନେ ସର୍ତ୍ତକୁ ଆଗ୍ରହ ସହକାରେ ମାନିବାକୁ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ସାରିଥାଆନ୍ତି । ପଢିଲା ବେଳେ ପ୍ରତି ଛାତ୍ରକୁ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମ୍ୟ କ୍ଲିନିକରେ ବର୍ଷଟିଏ ଇଣ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ କାମ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଲୋକଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଓ ମାନସିକତା ସମ୍ପର୍କରେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅନୁଭୂତି ହୋଇଥାଏ । କୌଣସି ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ (ସ୍ପେସିଆଲାଇଜେସନ) ହାସଲ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଫ୍ୟାମିଲି ମେ଼ଡିସିନ ଉପରେ ବିଶେଷଜ୍ଞତା ହାସଲ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କ୍ରମରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ପଲିକ୍ଲିନିକରେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ରେସି଼ଡେନ୍ସି କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏ ଭଳି ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ବାହାରୁଥିବା ଡାକ୍ତରଟିଏ ଅଧିକ ସମ୍ୱେଦନଶୀଳ ହେବା ସ୍ୱାଭାବିକ । ବର୍ତ୍ତମାନ କ୍ୟୁବାର ୪୦ ହଜାର ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସମେତ ୯୦ ହଜାର ନର୍ସ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର୍ମୀ ପୃଥିବୀର ୬୬ଟି ଦେଶରେ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରି ଦେଶ ପାଇଁ ବହୁ ମୂଲ୍ୟ ବିଦେଶୀ ମୁଦ୍ରା ଉପାର୍ଜନ କରୁଛନ୍ତି । ଅତୀତରେ 'ଡାକ୍ତର ବଦଳରେ ତେଲ' କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ କ୍ୟୁବାର ଡାକ୍ତରମାନେ ଭେନେଜୁଏଲାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇ ଦେଶର ତେଲ ସଙ୍କଟକୁ ଲାଘବ କରି ପାରିଥିଲେ ।

କ୍ୟୁବାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଅତୁଳନୀୟ ସଫଳତା ଯୋଗୁ ସେଠାରେ ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ହଜାର ପିଛା ୪.୨ ଥିଲା ଯାହା ଆମେରିକାର ୬.୧ଠାରୁ ବି କମ । ଏହି ସଂଖ୍ୟା ଭାରତରେ ୪୦ ଓ ଓଡିଶାରେ ୫୧ । ସେଠାକାର ଲୋକମାନଙ୍କର ହାରାହାରି ଆୟୁ ୭୮.୬ ବର୍ଷ । ମାତୃ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ୪୫, ଯାହା ଓଡିଶାରେ ୨୩୫ । ୨୦୧୫ ମସିହାରେ କ୍ୟୁବା ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଦେଶ ଭାବେ ମାଆଠାରୁ ଶିଶୁକୁ ସଂକ୍ରମିତ ହେଉଥିବା ଏଚ.ଆଇ.ଭି. ଓ ସିଫଲିସ ରୋଗକୁ ଦମନ କରି ପାରିଛି । ସେଠାରେ ଚାଲିଥିବା ନିରନ୍ତର ଡାକ୍ତରୀ ଗବେଷଣାର ଫଳସ୍ୱରୂପ କମ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନେକ ଭ୍ୟାକସିନ ବାହାରି ପାରିଛି । ନିକଟରେ ସେଠାରୁ ଫୁସଫୁସ କ୍ୟାନସରର ଭ୍ୟାକସିନ କାମିଭ୍ୟାକ୍ସ ବାହାରିଛି ।

ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, କ୍ୟୁବାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଲବ୍ଧିରୁ ଆମେ କିଛି ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରି ଓଡିଶାର ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଛିଟା ସୁଧାର ଆଣି ପାରିବା କି ? ଆମର ବି ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି, କିନ୍ତୁ ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ସେଗୁଡିକ ପ୍ରାଣବନ୍ତ ନୁହନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ, ଗାଁଠାରୁ ସହର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, କଣ ଟିକେ ହେଲେ ସମସ୍ତେ କଟକ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଡାକ୍ତରଖାନାମାନଙ୍କୁ ଧାଇଁ ଆସୁଛନ୍ତି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ତୁରନ୍ତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ସମ୍ଭବ ନ ହେଲେ ବି ନିମ୍ନଲିଖିତ କେତୋଟି ପରିବର୍ତ୍ତନ କଥା ଚିନ୍ତା କରା ଯାଇପାରେ । ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବାରେ ଉପଚାରାତ୍ମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (କ୍ୟୁରେଟିଭ ମୋଡ) ଅପେକ୍ଷା ପ୍ରତିଷେଧାତ୍ମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (ପ୍ରିଭେଣ୍ଟିଭ ମୋଡ) ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । କାରଣ ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବେ କ୍ୟୁରେଟିଭ ମୋଡ ଅଦକ୍ଷ ଓ ବ୍ୟୟବହୁଳ । ରାଜ୍ୟର କେତେକ ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାଇଲଟ ଭିତ୍ତିରେ କ୍ୟୁବା ଭଳି ଫ୍ୟାମିଲି ଡାକ୍ତର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ହେଉ । ଏଥିପାଇଁ ଏମବିବିଏସ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଅଭାବ ଥିଲେ, ହୋମିଓପାଥି ଓ ଆୟୁଷ ଡାକ୍ତରମାନଙ୍କୁ ନିଯୋଜିତ କରା ଯାଇପାରେ । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଏମାନଙ୍କୁ ଦୁଇ ଶହ ଘଣ୍ଟାର ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ କରା ଯାଇପାରେ । ଏ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସରକାରୀ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାରାଯାଉ । ଫଳରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ସହିତ ଅଳ୍ପ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ ସ୍ଥିତି ଆକଳନ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏହି ଆକଳନ ଭିତ୍ତିରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପାଇଁ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରି ହେବ । ପାଇଲଟ ପ୍ରକଳ୍ପର ସମୀକ୍ଷା ପରେ ଏହାକୁ ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ବିସ୍ତାର କରା ଯାଇପାରେ । ଆଦିବାସୀ ସମାଜରୁ ଡାକ୍ତରୀ ପାଠ ପଢିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଶହେ ଜଣ ଗରିବ ମେଧାବୀ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ । ରାଜ୍ୟ ସରକାର କ୍ୟୁବା ସରକାରଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଲାଟିନ ଆମେରିକାନ ସ୍କୁଲ ଅଫ ମେଡିସିନ (ଇଲମ)ରେ ପଢିବାର ସୁଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରି ପାରିବେ । ସେଠାରେ ପାଠପଢା ନିଃଶୁଳ୍କ ହୋଇଥିବାରୁ ଯାହା କିଛି ଆନୁସଙ୍ଗିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ଲାଗିବ ତାହା ରାଜ୍ୟ ସରକାର ବହନ କରି ପାରିବେ । ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଗରିବ ଅଞ୍ଚଳ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଇଲମରେ ଡାକ୍ତରୀ ପାଠ ପଢିବା ପାଇଁ କ୍ୟୁବା ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।

୨୦୧୪ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନର ମହା ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମାର୍ଗାରେଟ ଚାନ କ୍ୟୁବାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଶଂସା କରି କହିଥିଲେ, “କ୍ୟୁବା ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର ଦେଶ ଯେଉଁଠି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗବେଷଣା ଓ ବିକାଶ ସହ ଓତଃପ୍ରୋତ ଭାବେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ଏହି ପରି ହିଁ ଆଗେଇବା ଉଚିତ, କାରଣ ମାନବ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା କେବଳ ନବପ୍ରବର୍ତ୍ତନ (ଇନୋଭେସନ) ଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରିବ ।“ ଏହି ଉକ୍ତିର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ଓଡିଶା ଭଳି ଏକ ଗରିବ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଅଧିକ । ଆମକୁ ଅଳ୍ପ ସମୟରେ ଅନେକ କିଛି କରିବାର ଅଛି । ଉନ୍ନତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବାକୁ ବିକାଶର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ତମ୍ଭ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରି ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଗଲେ ସ୍ଥିତିରେ ନିଶ୍ଚୟ ସୁଧାର ଆସି ପାରିବ ।

Published in Dhwani Pratidhwani (16.12.16), Mnthan, Sakala, Matrubhasha, Sruti, Nyayabati, Naxatrajyoti, Ajikali, Duradarshi, Darshan, Anupam Bharat, Utkal Mail, Odisha Express